ORGANIZACJA PRACY W LABORATORIACH MIKROBIOLOGICZNYCH

Poziomy bezpieczeństwa biologicznego w laboratoriach

Laboratoria klasy BSL-1

- prace laboratoryjne z zamierzonym lub niezamierzonym użyciem szkodliwych czynników biologicznych (SCB) zaliczanych do 1. grupy zagrożenia (np. szczepy środowiskowe, niechorobotwórcze szczepy mikroorganizmów, o których wiadomo, że wywołanie przez nie chorób u ludzi jest mało prawdopodobne) wg Rozporządzenia Ministra Zdrowia z dnia 22 kwietnia 2005 r. w sprawie szkodliwych czynników biologicznych dla zdrowia w środowisku pracy oraz ochrony zdrowia pracowników zawodowo narażonych na te czynniki (DzU z 2005 r., nr 81, poz. 716 z późn. zm.).

1. kontrola dostępu (tylko dla osób uprawnionych)
2. umywalka
3. procedury bezpiecznej pracy (instruktaż stanowiskowy, podstawowe zasady higieny)
4. odzież robocza -  fartuchy i buty laboratoryjne,  środki ochrony indywidualnej - rękawice, maski ochronne (maski chirurgiczne lub półmaski filtrujące FFP1) oraz okulary lub gogle laboratoryjne
5. stół laboratoryjny
6. autoklaw

Uwaga!

Niezbędne jest stosowanie wszelkich procedur do gromadzenia i utylizacji odpadów medycznych.

Laboratoria klasy BSL-2

- prace laboratoryjne z zamierzonym lub niezamierzonym użyciem szkodliwych czynników biologicznych (SCB) zaliczanych do 2. grupy zagrożenia (mikroorganizmy, które mogą wywoływać choroby u ludzi i być niebezpieczne dla pracowników laboratoriów, a jednocześnie ich rozprzestrzenienie się w populacji ludzkiej jest mało prawdopodobne, zazwyczaj w przypadku tych mikroorganizmów istnieją skuteczne metody profilaktyki lub leczenia) wg Rozporządzenia Ministra Zdrowia z dnia 22 kwietnia 2005 r. w sprawie szkodliwych czynników biologicznych dla zdrowia w środowisku pracy oraz ochrony zdrowia pracowników zawodowo narażonych na te czynniki (DzU z 2005 r., nr 81, poz. 716 z późn. zm.).

1. kontrola dostępu (tylko dla osób uprawnionych)
2. umywalka
3. procedury bezpiecznej pracy (sprzęt laboratoryjny podlega regularnej dekontaminacji, stanowisko do przemywania oczu, materiał biologiczny przechowywany w wyraźnie oznakowanym, bezpiecznym miejscu).
4. komora laminarna klasy II
5. odzież robocza -  fartuchy i buty laboratoryjne,  środki ochrony indywidualnej - rękawice odporne na działanie czynników biologicznych, maski ochronne (maski chirurgiczne lub półmaski filtrujące FFP1/FFP2) oraz okulary lub gogle laboratoryjne.
6. stół laboratoryjny
7. autoklaw

Uwaga!

• Niezbędne jest stosowanie wszelkich procedur do gromadzenia i utylizacji odpadów medycznych.
• Pomieszczenia laboratoryjne BSL-2 należy w sposób wyraźny i widoczny oznakować poprzez umieszczenie na drzwiach znaku ostrzegającego przez zagrożeniem biologicznym.

Laboratoria klasy BSL-3

- prace laboratoryjne z zamierzonym lub niezamierzonym użyciem szkodliwych czynników biologicznych (SCB) zaliczanych do 3. grupy zagrożenia (mikroorganizmy, które mogą wywoływać u ludzi ciężkie choroby, są niebezpieczne dla pracowników, a rozprzestrzenienie ich w populacji ludzkiej jest bardzo prawdopodobne. Zazwyczaj istnieją w stosunku do nich skuteczne metody profilaktyki lub leczenia) wg Rozporządzenia Ministra Zdrowia z dnia 22 kwietnia 2005 r. w sprawie szkodliwych czynników biologicznych dla zdrowia w środowisku pracy oraz ochrony zdrowia pracowników zawodowo narażonych na te czynniki (DzU z 2005 r., nr 81, poz. 716 z późn. zm.).

1. kontrola dostępu (tylko dla osób uprawnionych)
2. podwójne drzwi (śluza bezpieczeństwa)
3. prysznic bezpieczeństwa
4. procedury bezpiecznej pracy
5. zlew
6. selektywne gromadzenie ścieków
7. komora laminarna 2 lub 3 klasy bezpieczeństwa biologicznego
8. środki ochrony indywidualnej: 2 pary rękawic odpornych na działanie czynników biologicznych, kombinezon ochronny, zarękawki, maski ochronne (półmaski filtrujące FFP3) oraz okulary/gogle laboratoryjne
9. stół laboratoryjny
10. autoklaw
11. filtracja wypływającego powietrza (filtr HEPA)
12. system odkażania ścieków

Uwaga!

• Niezbędne jest stosowanie wszelkich procedur do gromadzenia i utylizacji odpadów medycznych.
• Pomieszczenia laboratoryjne BSL-3 należy w sposób wyraźny i widoczny oznakować poprzez umieszczenie na drzwiach znaku ostrzegającego przez zagrożeniem biologicznym.

Laboratoria klasy BSL-4

- prace laboratoryjne z zamierzonym lub niezamierzonym użyciem szkodliwych czynników biologicznych (SCB) zaliczanych do 4. grupy zagrożenia (czynniki które wywołują u ludzi ciężkie choroby, są niebezpieczne dla pracowników, a ich rozprzestrzenienie w populacji ludzkiej jest bardzo prawdopodobne. Zazwyczaj nie istnieją w stosunku do nich skuteczne metody profilaktyki lub leczenia, np.: wirus Ebola, wirus Lassa, wirus ospy prawdziwej) wg Rozporządzenia Ministra Zdrowia z dnia 22 kwietnia 2005 r. w sprawie szkodliwych czynników biologicznych dla zdrowia w środowisku pracy oraz ochrony zdrowia pracowników zawodowo narażonych na te czynniki (DzU z 2005 r., nr 81, poz. 716 z późn. zm.).

1. kontrola dostępu (tylko dla osób uprawnionych)
2. podwójne drzwi (śluza bezpieczeństwa)
3. procedury bezpiecznej pracy
4. zlew
5. selektywne gromadzenie ścieków
6. komora laminarna
7. pełny kombinezon nadciśnieniowy, zasilany odpowiednio preparowanym powietrzem
8. stół laboratoryjny
9. autoklaw
10. prysznic dekontaminacyjny
11. prysznic osobisty
12. filtracja pływającego i wypływającego powietrza (filtr HEPA)
13. system odkażania ścieków

Uwaga!

• Niezbędne jest stosowanie wszelkich procedur do gromadzenia i utylizacji odpadów medycznych.
• Wszystkie odpady laboratoryjne, w tym przefiltrowane powietrze i woda muszą również zostać odkażone, zanim opuszczą obiekt.
• Pomieszczenia laboratoryjne BSL-4 należy w sposób wyraźny i widoczny oznakować poprzez umieszczenie na drzwiach znaku ostrzegającego przez zagrożeniem biologicznym.

Przepisy prawne i normy

USTAWA z dnia 15 września 2022 r. o medycynie laboratoryjnej (Dz. U. 2022 poz. 2280).
Rozporządzenie Ministra Zdrowia z dnia 3 sierpnia 2021 r. w sprawie Dobrej Praktyki Laboratoryjnej i wykonywania badań zgodnie z zasadami Dobrej Praktyki Laboratoryjnej (Dz.U. poz. 1422).
Norma Międzynarodowa PN-EN ISO/IEC 17025:2018-02. Ogólne wymagania dotyczące kompetencji laboratoriów badawczych i wzorcujących.
Norma Międzynarodowa PN-EN ISO 15189:2013-05. Laboratoria medyczne – Wymagania dotyczące jakości i kompetencji.
Rozporządzenie Ministra Zdrowia z dnia 9 listopada 2015 r. w sprawie wymagań Dobrej Praktyki Wytwarzania (t.j. Dz.U. z 2022 r. poz. 1273).
PN-EN 12469:2002 (wersja polska). Biotechnologia – Kryteria działania komór bezpiecznej pracy mikrobiologicznej.
Rozporządzenie Ministra Zdrowia z dnia 22 kwietnia 2005 r. w sprawie szkodliwych czynników biologicznych dla zdrowia w środowisku pracy oraz ochrony zdrowia pracowników zawodowo narażonych na te czynniki (DzU z 2005 r., nr 81, poz. 716 z późn. zm.).

Więcej informacji

Bezpieczna praca w laboratorium mikrobiologicznym

dr n. tech. Małgorzata Gołofit-Szymczak, prof. dr hab. n. med. Rafał L. Górny

DOI: 10.54215/BP.2023.03.5.Golofit-Szymczak

2023 BP_3.indd (ciop.pl)