PROFILAKTYKA TECHNICZNA I ORGANIZACYJNA

Bezpośrednie i pośrednie zagrożenia bezpieczeństwa i zdrowia pracowników obligują pracodawców, służby kontrolne i pracowników do podejmowania różnorodnych działań zmierzających do identyfikacji źródeł i charakterystyki wytwarzanych przez nie pól, oceny ich istotności dla bezpieczeństwa i higieny pracy oraz ograniczenia zidentyfikowanych zagrożeń.

Narażenie pracowników na silne pola elektromagnetyczne można ograniczyć stosując środki organizacyjne lub techniczne. Tam gdzie jest to możliwe powinny być stosowane środki techniczne jako bardziej niezawodne niż organizacyjne.

Do środków organizacyjnych należy m.in.:

• odsunięcie pracownika, który nie obsługuje źródła pola od obszaru silnych pól poprzez zmianę lokalizacji stanowisk pracy
• zmniejszenie narażenia koniecznego do wykonania obowiązków zawodowych poprzez skrócenie zmianowego czasu narażenia na pola elektromagnetyczne stref ochronnych i zatrudnienie pracowników na pozostałą część zmiany roboczej do innych prac (wprowadzanie tzw. rotacji pracowników obsługujących źródło pola)
• informowanie wszystkich pracowników przebywających stale lub czasowo w pobliżu źródeł o miejscach występowania silnych pól, ułatwiające unikanie narażenia, które nie jest konieczne do wykonania pracy, m.in. znakowanie źródeł pól elektromagnetycznych
• szkolenie pracowników w zakresie bezpiecznego obchodzenia się z urządzeniami wytwarzającymi pola.

Znaki ostrzegawcze odnoszące się do stref ochronnych i źródeł promieniowania elektromagnetycznego określają Polskie Normy:

• PN-74/T-06260 Źródła promieniowania elektromagnetycznego. Znaki ostrzegawcze.
• PN-93/N-01256/03. Znaki bezpieczeństwa. Ochrona i higiena pracy.

Zgodnie z postanowieniami normy PN-T-06580:2002, znaki ostrzegawcze zgodne z PN-74/T-06260 mogą być stosowane przy źródłach pól o częstotliwości z całego zakresu od 0 Hz do 300 GHz.
       
a)    
b)      
Rys. 1. Znaki ostrzegawcze wg norm: a) PN-T-06260:1974, b) PN-N-01256/03: 1993 (czarne znaki na żółtym tle)r

Zgodnie z ogólnymi zasadami bezpieczeństwa i higieny pracy, ekspozycja zawodowa jest dopuszczalna pod warunkiem, że źródła pól elektromagnetycznych są zidentyfikowane i oznakowane, a pracownicy zostali poinformowani o możliwych zagrożeniach w ich otoczeniu oraz podlegają okresowym specjalistycznym badaniom lekarskich i przechodzą okresowe szkolenia dotyczące zasad bezpiecznego wykonywania pracy w polach elektromagnetycznych [DzU 2005, nr 73, poz. 645; DzU, nr 180, poz. 1860, 2004; DzU 2003, nr 169, poz. 1650; DzU 2002, nr 217, poz. 1833].

Pracodawca jest zobowiązany również do rejestrowania wyników wykonywanych okresowych pomiarów kontrolnych pól elektromagnetycznych i do informowania pracowników o ich rezultatach.

Do środków technicznych ograniczania narażenia należy m.in.:

• ekranowanie źródeł pól (tzw. ekranowanie lokalizujące), np. odpowiednio skonstruowane obudowy urządzeń
• ekranowanie stanowisk pracy (tzw. ekranowanie osłaniające)
• wprowadzanie manipulatorów lub automatyzacji obsługi, umożliwiających odsunięcie pracowników od źródeł pól poza obszar występowania silnych pól elektromagnetycznych
• zmiana parametrów pracy urządzeń, taka jak np. zmniejszenie mocy wyjściowej
• stosowanie przez pracowników środków ochrony indywidualnej ekranujących człowieka przed polem elektromagnetycznym (obecnie dostępne jedynie przy ekspozycji na pola o częstotliwościach radiowych).

Ekranowanie stanowisk pracy należy zlecić specjalistom, gdyż nieumiejętne ekranowanie zamiast może zwiększyć narażenie pracowników.

Skuteczność zainstalowanego ekranu powinna być po zainstalowaniu oceniana przez pomiary pól elektromagnetycznych występujących w otoczeniu ekranu, a także okresowo kontrolowana.