Stanowiska pracy
BHP W INTELIGENTNYM ŚRODOWISKU PRACY 4.0

 

Zarządzanie bezpieczeństwem w inteligentnym środowisku pracy (2)

 

Autor: dr inż. GRZEGORZ GRALEWICZ
Centralny Instytut Ochrony Pracy - Państwowy Instytut Badawczy
Kontakt: grgra@ciop.lodz.pl
Źródło: Bezpieczeństwo Pracy – Nauka i Praktyka, 2015, 8, s. 18-20

 

 

W artykule przedstawiono nowe podejście do inteligentnego zarządzania bezpieczeństwem i higieną pracy. Wymaga ono wykorzystania nowych technologii i rozwiązań opracowanych na potrzeby obszaru związanego z bezpieczeństwem pracy. Wymieniono funkcje bezpieczeństwa z uwzględnieniem ich potencjalnej roli w hierarchii środków prewencyjnych w obszarze bezpieczeństwa i higieny pracy.

Słowa kluczowe: inteligentne środowisko pracy, dynamiczne zarządzanie ryzykiem, personalizacja oceny ryzyka

 

Wstęp

 

Jest to drugi z serii artykułów, dotyczących koncepcji inteligentnego środowiska pracy, poświęcony aktywnemu zarządzaniu bezpieczeństwem. Przegląd literatury został przeprowadzony w części 7. („Bezpieczeństwo Pracy" nr 7/2015), w której przedstawiono kierunki wykorzystania nowych technologii i rozwiązań w przemyśle.

 

Zmiany na rynkach, zarówno lokalnych, jak i globalnych, powodowane krótkimi cyklami życia wyrobów, nowymi technologiami, innowacjami oraz wzrostem zindywidualizowanych wymagań klienta w zakresie funkcji produktu, podnoszą poziom konkurencyjności przedsiębiorstw. Taki stan rzeczy zmusza producentów do poszukiwania zaawansowanych technologii i rozwiązań - gwarantujących skrócenie czasu produkcji i niekonwencjonalnych możliwości obniżenia kosztów, przy jednoczesnej poprawie jakości wyrobów. Obecne sposoby zarządzania procesami produkcyjnymi nie są już wystarczająco elastyczne, by sprostać wymaganiom współczesnego, silnie konkurencyjnego rynku. Indywidualne zamówienia kontrahentów powodują konieczność przezbrajania środków produkcji z myślą o różnorodnych partiach produktów.

W tym kontekście ważne jest przede wszystkim umożliwienie płynnej pracy maszyn i urządzeń, bez zbędnych przestojów, które generują wysokie i nieuzasadnione koszty. Wymaga to innowacyjnego podejścia w dziedzinie sprawnej i efektywnej komunikacji z systemami sterowania oraz zarządzania, by optymalnie wykorzystywać posiadane zasoby, jak również zapewniać możliwość pełnej analizy etapów procesu produkcji.

Takie podejście wymusza na producentach synchronizację przepływu materiałów pomiędzy poszczególnymi kooperantami. Sprzyja również tworzeniu klastrów przemysłowych, kooperantów powiązanych siecią pionowych i poziomych zależności, konkurujących i współpracujących ze sobą. Obecność w klastrze przynosi z kolei szereg korzyści i pozwala wzmocnić przewagę konkurencyjną.

Wprowadzanie do produkcji nowych, dopasowanych do potrzeb klienta wyrobów, to w zdecydowanej większości proces wymagający także zmian w stosowanej technologii, a przede wszystkim wiążący się z wdrażaniem nowoczesnych, wysoko wydajnych, zautomatyzowanych, skomputeryzowanych, a przy tym charakteryzujących się elastycznością maszyn i urządzeń. Wymienionym zjawiskom towarzyszą przemiany w środowisku pracy, takie jak:

  • modyfikacje procesów pracy z powodu wprowadzenia niestandardowych produkcji (bezpośrednie podejście projektowe do produkcji)
  • wieloczynnikowe ryzyko spowodowane złożonością nowych technologii i procesów pracy
  • awarie maszyn, ze względu na zwiększony stopień wielofunkcyjności procesu produkcyjnego
  • elastyczne godziny i elastyczne procesy pracy
  • praca mobilna
  • przeciążenie pracowników informacjami
  • brak rozwiązań gwarantujących ochronę prywatności i ochronę danych osobowych.

Biorąc te zjawiska pod uwagę, należy nadmienić, że środki bezpieczeństwa ograniczające elastyczność procesów produkcji bądź uniemożliwiające pełne wykorzystanie ich potencjału są, rzecz jasna, bezcelowe. Zamykanie maszyn w strefach bezpieczeństwa nie jest właściwym rozwiązaniem problemu. Przeciążanie pracowników informacjami przy jednoczesnym niestosowaniu procedur zapewniających ochronę danych osobowych prowadzi do braku akceptacji społecznej.

Ponadto zastosowanie zaawansowanych technologii ICT w dziedzinie bezpieczeństwa pracy napotyka na ograniczenia prawne odnośnie do możliwości oceny funkcjonalności, które wprowadzają one do inteligentnego środowiska pracy. Stosowane obecnie statyczne podejście do zarządzania ryzykiem staje się niewystarczające przy zachodzących dynamicznie przemianach w środowisku pracy.

Celem artykułu jest przedstawienie nowej koncepcji zarządzania inteligentnym środowiskiem pracy, która polega na ciągłym, bezpośrednim monitorowaniu zagrożenia oraz jednoczesnym zarządzaniu bhp przy wykorzystaniu nowych technologii tworzonych na potrzeby tego obszaru. Wymaga to zmian w podejściu do zarządzania ryzykiem zawodowym w kontekście wykorzystania tradycyjnej hierarchii środków prewencji.

 

Techniczne aspekty zarządzania bezpieczeństwem i higieną pracy

 

System zarządzania bhp stanowi zbiór zasad i powiązanych ze sobą komponentów ogólnego systemu zarządzania przedsiębiorstwem, zapewniających osiągnięcie celów organizacji w zakresie poprawy warunków bhp pracowników oraz otoczenia. W Polsce warunki prawidłowego funkcjonowania systemu zarządzania bhp zostały określone w PN-N-18001:2004 [1], a odpowiednikiem polskiej normy jest OHSAS 18001:1999 [2].

Zalecenia wymienionych norm stanowią zestaw elementów systemu zarządzania, którego realizacja powinna ułatwić właściwe prowadzenie każdego typu działalności w aspekcie bhp. Są to zalecenia, przydatne do praktycznego działania w sferze bhp, spełnienia przepisów prawnych w tym zakresie oraz aktywnego tworzenia właściwych warunków dla pracowników.

Głównym komponentem w opisywanym systemie jest zarządzanie ryzykiem. Ogólne podejście, określone w PN-ISO 31000:2012 [3], dostarcza wiedzy na temat zasad zarządzania jakimkolwiek rodzajem ryzyka w sposób systematyczny, przejrzysty i wiarygodny w obrębie dowolnego zakresu i kontekstu, czyli środowiska zewnętrznego i wewnętrznego, w których przedsiębiorstwo dąży do osiągnięcia swoich celów.

Z uwagi na zmieniające się technologie oraz sposób podejścia do wytwarzania produktów (np. wprowadzanie nowych technologii w odpowiedzi na potrzebę dostosowywania ich do potrzeb klienta) pojawiają się nowe - nie w pełni do tej pory zidentyfikowane - rodzaje zagrożeń. To powoduje konieczność opracowania nowego podejścia do metod odnoszących się do sposobów zarządzania ryzkiem w przedsiębiorstwie. Taki stan rzeczy zmusza przedsiębiorstwa do poszukiwania zaawansowanych technologii i rozwiązań, gwarantujących poprawę warunków bezpieczeństwa i higieny pracy pracowników oraz otoczenia.

 

Koncepcja zarządzania inteligentnym środowiskiem pracy

 

Zaproponowana przez autora koncepcja zarządzania inteligentnym środowiskiem pracy zakłada wykorzystanie nowych technologii i rozwiązań, które umożliwią: reakcję w czasie rzeczywistym na zmiany czynników środowiska pracy oraz personalizację oceny ryzyka w odniesieniu do indywidualnego profilu pracownika, uwzględniającego jego stan psychofizyczny, czynniki zagrożenia w środowisku pracy oraz jego położenie względem parku maszynowego. Koncepcja ta zakłada wieloparametrową i wielokryterialną optymalizację procesów decyzyjnych prowadzącą do dynamicznej oceny ryzyka i dynamicznego nim zarządzania w inteligentnym środowisku pracy. Podejście to umożliwia również prze-prowadzenie symulacji i optymalizacji, które znacznie skracają czas aplikacji na stanowisku pracy i mogą dać znaczne korzyści finansowe.

W tabeli 1. przedstawiono porównanie obecnego podejścia do zarządzania bhp z podejściem proponowanym.

 

Tabela 1. Porównanie obecnego podejścia do zarządzania bhp z proponowanym

 

Podejście obecne

Propozycja

Ocena ryzyka globalna (w odniesieniu do grupy stanowisk, grupy pracowników)

Personalizacja oceny ryzyka w odniesieniu do indywidualnego profilu pracownika

Ocena ryzyka wykonywana przy zmianach na stanowiskach pracy (zmiana technologii)

Dynamiczna oceny ryzyka uwzględniająca zmianę poziomu działania czynników środowiska pracy

Dobór środków prewencji przy zmianach na stanowiskach pracy (zmiana technologii)

Dynamiczne zarządzanie ryzykiem za pomocą automatycznego wyboru poziomu ochrony, dostosowanego do zmieniającego się otoczenia

Brak kontroli i informacji o utracie parametrów ochronnych środków ochrony indywidualnej

Monitorowanie, w czasie rzeczywistym, parametrów ochrony i ich automatyczna adaptacja do zmieniającego się otoczenia

Szkolenia skierowane do wyselekcjonowanej grupy pracowników

Szkolenia dostosowane do indywidualnego profilu pracownika oraz działań w systemie zarządzania ryzykiem