Zasady postępowania podczas prowadzenia prac związanych z użytkowaniem urządzeń do pozyskiwania energii wiatrowej

Zasady postępowania podczas użytkowania urządzenia energetycznego powinny być opisane w ramowej instrukcji eksploatacji. Instrukcja powinna być sporządzona zgodnie z wymaganiami formalnymi określonymi w §4 ust. 1 rozporządzenia w sprawie bhp przy urządzeniach energetycznych [25]. Wszelkie prace eksploatacyjne powinny być realizowane zgodnie z tą instrukcją.

Przestrzeganie ogólnych zasad i przepisów bhp

Wiele z prac wykonywanych w elektrowniach wiatrowych zaliczanych jest do szczególnie niebezpiecznych. Są to zwłaszcza prace na wysokości a także prace wewnątrz urządzeń technicznych, takich jak gondola, czy wieża. Wymagają one stosowania środków zabezpieczających, nadzoru oraz przeprowadzenia specjalnego instruktażu obejmującego imienny podział pracy, kolejność wykonywania zadań, oraz wymagania bezpieczeństwa i higieny pracy przy poszczególnych czynnościach. Ponadto zgodnie z przepisami podjęcie pracy we wnętrzach urządzeń technicznych powinno być poprzedzone wydaniem pisemnego pozwolenia. Pracownicy wykonujący pracę wewnątrz powinni być asekurowani, co najmniej przez jedną osobę znajdującą się na zewnątrz będącą z nimi w stałym kontakcie.

Przy pracach szczególnie niebezpiecznych należy postępować z opracowanymi w przedsiębiorstwie procedurami (w tym po uprzednim przeprowadzeniu instruktażu i określeniu zasad nadzoru). Konieczne jest też ustalenie procedur szybkiej ewakuacji pracowników z miejsc pracy na wysokości w sytuacjach awaryjnych.

W warunkach szczególnego zagrożenia, np. przy pracach wykonywanych przy urządzeniach energetycznych, wewnątrz gondoli, oprócz pisemnego pozwolenia wymagane jest wykonywanie ich przez dwie osoby wewnątrz obiektu przy asekuracji trzeciej osoby znajdującej się na zewnątrz.

Przystępując do realizacji i podczas prac w różnych miejscach turbiny wiatrowej należy przestrzegać dopuszczalnych prędkości wiatru, a gdy prędkość wiatru przekroczy te wartości należy natychmiast przerwać prace i opuścić elektrownię. Wartości dopuszczalne prędkości wiatru podczas różnych prac podawane są przez producentów elektrowni wiatrowych. Przykładowo przy wchodzeniu na dolny podest prędkość wiatru nie może przekraczać 25 m/s, a do gondoli 20 m/s. Prace pionowe na zewnątrz i wewnątrz turbiny, większość prac konserwacyjnych i wymiany elementów powinny być wykonywane przy prędkościach maksymalnie od 12 do 20 m/s, a przy korzystaniu z wciągnika prędkość wiatru powinna być mniejsza, niż.10 m/s. Nawet, jeśli prędkość wiatru jest niższa od wartości granicznych, ale odczuwalne są silne drgania na skutek wiatru tak, że wystąpi problem z utrzymaniem równowagi, prace powinny zostać natychmiast przerwane i należy opuścić elektrownię. Nie należy również wykonywać prac podczas burzy panującej zarówno na terenie farmy, jak i w jej okolicy.

Zapewnienie stanu technicznego i użytkowanie wyposażenia pracy

Należy na bieżąco sprawdzać oraz prowadzić przeglądy maszyn i narzędzi, aby w porę wykryć wszelkie usterki, uszkodzeń oraz nieprawidłowości w ich działaniu.

W przypadku narzędzi ręcznych należy zwrócić uwagę, czy ich rękojeści nie są uszkodzone, pęknięte, pobrudzone olejem lub smarem i czy są solidnie połączone z głowicą.  Należy przenosić je w torbach lub pasach narzędziowych, a podczas ich używania nosić obcisłe ubranie i związane włosy.

W przypadku stosowania narzędzi przy wykonywaniu prac na wysokości należy je przytwierdzić linką do nadgarstka, aby uniknąć ich upadku na ziemię.

Sprzęt zasilany sprężonym powietrzem należy stosować w bezpiecznej odległości, co najmniej 10 m od sprężarki.

W przypadku konieczności zastosowania drabin lub podestów roboczych w strefach, w których przemieszczają się pojazdy lub maszyny mobilne albo za drzwiami, należy umieścić odpowiednią sygnalizację lub barierki, aby zapobiec kolizjom oraz upadkom przedmiotów na przechodzących przez wspomnianą strefę pracowników.

Prace pod napięciem

Prace przy wyposażeniu elektrycznym powinny być wykonywane w zespołowo lub co najmniej przez dwie przeszkolone osoby.  Podczas tych prac nie należy używać narzędzi metalowych, zegarków, biżuterii ani innych przewodzących rzeczy osobistych oraz należy usunąć metalowe części ubrania, gdyż wyładowania łukowe mogą doprowadzić do poważnych oparzeń.

Nie wolno podejmować jakichkolwiek prac pod podestem dolnej szafy rozdzielczej, jeśli przy wchodzeniu do turbiny wiatrowej zauważy się obecność wody pod podestem. Należy sprawdzić, czy kable elektryczne utrzymane są w dobrym stanie i zachowują swoje zdolności izolacyjne.

Prace transportowe

         Przewożenie towarów niebezpiecznych

Wszelkie ładowane i przewożone produkty chemiczne muszą mieć wymagane atesty zaakceptowane przez dział BHP. Należy przestrzegać zaleceń i znaków podanych na etykietach opakowań oraz sprawdzić, czy opakowania są w dobrym stanie i nie widać na nich wycieków.

Podczas załadunku i rozładunku towarów niebezpiecznych silnik nie może pracować, a pojazd musi być nieruchomy. Nie wolno używać otwartego ognia, ani palić tytoniu w pobliżu pojazdów lub kontenerów i w ich wnętrzu.

Opakowania towarów niebezpiecznych, zwłaszcza butle z gazem nie mogą się przewracać ani uderzać o siebie, a więc powinny być układane w pojeździe w taki sposób, aby nie mogły przewrócić się ani spaść. Leżące butle należy zaklinować, podeprzeć lub w sposób bezpieczny i właściwy przymocować, aby nie mogły się poruszać. Butle mogą być też przewożone w pozycji pionowej w odpowiednich uchwytach zabezpieczających je przed upadkiem. Pojemniki najlepiej jest przewozić otwartymi lub wentylowanymi pojazdami. Jeśli jest to niemożliwe, na drzwiach ładowni zamkniętych i niewyposażonych w system wentylacji pojazdów należy wykonać widoczny napis informujący o braku wentylacji i konieczności ich ostrożnego otwierania. W przypadku zakrytych pojazdów należy zapewnić kierowcy i pasażerom odpowiednią wentylację. Jeśli nastąpi wyciek substancji wewnątrz pojazdu, można go będzie ponownie użyć dopiero po umyciu jego podłogi oraz, zależnie od danego przypadku, po przeprowadzeniu jego dezynfekcji lub odkażeniu. Należy sprawdzić, czy przewożone tym samym pojazdem towary i przedmioty nie zostały skażone.

         Transport ładunków

Przy przenoszeniu ładunków za pomocą żurawi należy oznakować obszar, w jakim czynność ta będzie wykonywana, wyznaczając strefę zagrożenia przy pomocy np. barierek i tablic ostrzegawczych, plastikowych taśm, łańcuchów lub pachołków.

Należy przestrzegać zakazu przebywania pod zawieszonymi ciężarami.

Pracownicy muszą stale utrzymywać między sobą łączność przy pomocy krótkofalówek bądź innego systemu zapewniającego utrzymanie między nimi komunikacji. Również koordynator wykonywanej pracy powinien systematycznie kontaktować się z poszczególnymi pracownikami, aby sprawdzić, czy prace przebiegają prawidłowo i zgodnie z ustaleniami.

          Transport ręczny

Należy unikać transportowania ładunków ręcznie. Zwłaszcza nie należy obsługiwać ładunku ręcznie na niestabilnych lub śliskich powierzchniach. Należy unikać przenoszenia ciężarów podczas wchodzenia po zboczach, schodach lub drabinach. Podczas przenoszenia ładunków należy także uwzględniać warunki zewnętrzne. Unikać przeciągów i porywów wiatru, a w przypadku niskiej temperatury być odpowiednio ciepło ubranym i nie wykonywać żadnych gwałtownych ruchów, dopóki się nie rozgrzeje i nie rozrusza mięśni. Należy również sprawdzić, czy dysponuje się dostatecznym oświetleniem.

Przy transporcie ręcznym należy stosować ochronny pas krzyżowo-lędźwiowy.Podczas podnoszenia ładunków należy umieścić stopy możliwie najbliżej ładunku lekko je rozstawiając w taki sposób, by jedna ze stóp była wysunięta w stosunku do drugiej. Podnieść ciężar z wyprostowanymi plecami, używając do tego mięśni nóg i uginając je w kolanach. Unieść ładunek, angażując do tego spodnią część dłoni wraz z nasadą palców, a nie ich końce. Ładunek należy utrzymywać blisko ciała, podpierając go wyciągniętymi ramionami. Ciężar należy przenosić w taki sposób, by nie zasłaniał pracownikowi pola widzenia, mocno przytrzymując go rękami i zawsze z przodu ciała. W trakcie obsługi ciężaru należy unikać gwałtownych ruchów tułowia. W razie konieczności wykonania obrotu podczas jego przenoszenia należy tego dokonać przesuwając stopy i obracając się całym ciałem.

Przy obsłudze ładunku należy go w miarę możliwości popychać, unikając jego ciągnięcia. Do pchania lub ciągnięcia ciężaru należy starać się wykorzystać ciężar własnego ciała.

Prace wewnątrz wieży

   1.   Użytkowanie drabin wewnętrznych

Podczas wchodzenia lub schodzenia po drabinie, do jednej liny asekuracyjnej mogą być przymocowane maksymalnie dwie osoby, które nigdy nie mogą równocześnie przebywać na tym samym odcinku drabiny Pracownik przenoszący ładunek powinien ostatni podczas wchodzenia i pierwszy podczas schodzenia. W miarę przemieszczania się po drabinie należy zamykać za sobą kolejne napotykane pokrywy włazów (rys.7).

Rys. 7: Pokrywa włazu i fragment drabiny wewnętrznej elektrowni wiatrowej

Czynność schodzenia z drabiny na ostatni podest należy wykonywać bez odczepiania urządzenia samozaciskowego (rys.8).

Rys.8: Urządzenie samozaciskowe do bezpiecznego przemieszczania się po drabinie wieży turbozespołu.

  2.   Użytkowanie wind (dźwigów osobowych lub osobowo-towarowych)

Bezwzględnie zabrania się korzystania z dźwigu nieposiadającego certyfikatu dostawcy, zablokowanego przez konserwatorów lub takiego, w stosunku, do którego - po wstępnym przeglądzie - nie będzie można zagwarantować prawidłowości jego funkcjonowania. Zabrania się również korzystania z dźwigu przez nieprzeszkolony w zakresie jego obsługi personel. Przed użyciem windy należy zatrzymać turbinę wiatrową.

Przemieszczanie ładunków zainstalowanymi w turbinach wiatrowych windami jest dozwolone tylko w przypadku modeli z prowadnicami linowymi, pod warunkiem, że łączny ciężar nie przekroczy parametrów maksymalnego dopuszczalnego udźwigu, a siła wiatru nie przekracza dopuszczalnych przez producenta wartości.

Podczas korzystania z dźwigu drzwi powinny pozostać przez cały czas zamknięte i podczas jego funkcjonowania zabrania się wchodzenia do szybu zamkniętej instalacji.

Wchodzenie po drabinie wewnętrznej w trakcie pracy dźwigu jest zabronione. Jeśli zajdzie konieczność przemieszczenia się po drabinie wewnętrznej należy zablokować windę, wyjmując klucz z pulpitu sterowniczego windy.

W razie awarii windy należy ją odłączyć od źródła zasilania, aby uniemożliwić jej dalsze użytkowanie i nacisnąć przycisk stałego zatrzymania awaryjnego.Należy zasygnalizować obecność osób pracujących w turbinie wiatrowej, a także poinformować o istniejących zagrożeniach oraz o zakazie wchodzenia na maszynę przez nieupoważnione osobyBezwzględnie zabrania się korzystania z dźwigu przez nieprzeszkolony w zakresie jego obsługi personelPrzemieszczanie ładunków zainstalowanymi w turbinach wiatrowych windami w obecności przebywających w kabinie osób jest dozwolone tylko w przypadku modeli z prowadnicami linowymi, z których można wyjść na drabinę przez drzwi przednie, i tylko pod warunkiem, że łączny ciężar nie przekroczy parametrów maksymalnego dopuszczalnego udźwigu sprzętu, a siła wiatru nie będzie przekraczała wartości dopuszczalnycW przypadku wind na prowadnicach stałych przewożenie ładunków jest dozwolone pod warunkiem, że ich łączny ciężar nie przekracza parametrów maksymalnego dopuszczalnego udźwigu sprzętu, siła wiatru nie jest większa niż 20 m/s oraz że proces ten przeprowadzany jest w trybie AUTOMATYCZNYM bez obecności pracowników we wnętrzu, zaś sterowanie odbywa się za pośrednictwem pulpitu sterowniczego znajdującego się na dolnym podeście turbiny wiatrowej

Prace na zewnątrz

 1. Uwzględnianie warunków środowiska

Podczas podejmowania i prowadzenia prac w elektrowniach wiatrowych niezwykle ważne jest uwzględnianie panujących warunków pogodowych, zwłaszcza prędkości wiatru, która powinna być na bieżąco sprawdzana.

W pracach prowadzonych na zewnątrz, zwłaszcza podnoszenia ładunków, niezbędna jest odpowiednia widoczność obiektów i osób współpracujących przy tych operacjach, którą może pogorszyć mgła lub silny opad atmosferyczny. Jeśli istnieje ryzyko wystąpienia burzy z wyładowaniami elektrycznymi należy opuścić turbinę wiatrową, a nawet cały park wiatrowy, jeśli podstacja nie zapewnia właściwego schronienia przed burzą.

Przed przystąpieniem do realizacji prac w turbinach wiatrowych należy sprawdzić temperaturę panującą wewnątrz gondoli oraz temperaturę otoczenia, które należy uwzględnić przy stosowaniu dodatkowych środków ochronnych (np. odzieży ochronnej), z uwzględnieniem: czasu ekspozycji pracownika, pory i czasu trwania odpoczynku, stopnia fizycznego obciążenia organizmu podczas wykonywania planowanych prac, specyficznych środków zapobiegawczych zapewniających dostosowanie się do warunków pracy.

W przypadku oblodzenia nie wolno zbliżać się do elektrowni ani poruszać po drogach dojazdowych dopóki nie zostanie załączony system zdalnego sterowania umożliwiający zatrzymanie turbiny, a osadzony na łopatach lód zostanie całkowicie usunięty (spadający lód może być rozrzucany w zasięgu większym od dwukrotności wysokości wieży).

Ze względu na konieczność podejmowania działań również w nocy pracownicy powinni nosić odzież z dobrze widocznymi elementami odblaskowymi.

2. Prace z użyciem koszy oraz podestów

Przed przystąpieniem do wykonywania prac wymagających użycia koszy należy zatrzymać turbinę wiatrową, rozłączyć komunikację ze zdalnym sterowaniem, zamieścić odpowiednie znaki ostrzegawcze i bezpieczeństwa i zablokować wirnik.

Personel musi zostać wyposażony w ręczne wiatromierze, dzięki którym będzie można w dowolnym momencie określić prędkość wiatru, przy której wykonywane są prace. Jeżeli podest ruchomy lub żuraw, do których zamocowany jest kosz, wyposażony jest w wiatromierze, w razie niezgodności danych dotyczących prędkości wiatru udostępnionych przez ręczne wiatromierze z danymi anemometrów, w które wyposażone są urządzenia dźwigowe, za prawidłowe uznane zostaną wyższe dane odczytowe. Wykonanie tych operacji wymaga obecności kierującego - specjalisty ds. BHP odpowiedzialnego za dopilnowanie tego, by przez cały czas były przestrzegane procedury i środki ostrożności.

Przygotować teren, unikając nierówności i utwardzając jego powierzchnię tak, by żuraw lub ruchomy podest zostały dokładnie wypoziomowane. Przed rozpoczęciem pracy należy sprawdzić ich wypoziomowanie. Jeśli podczas wykonywania pracy zauważy się, że którakolwiek z podpór uległa zapadnięciu, należy bezzwłocznie przerwać wykonywane czynności.

Stosować podnośniki umożliwiające uniesienie sprzętu na wysokość zapewniającą całkowite oddzielenie opon od podłoża.

Polecenia należy wydawać za pośrednictwem telefonu łączności wewnętrznej. Jeśli jednak okaże się to niemożliwe, należy tego dokonywać posługując się odpowiednimi sygnałami, które musi doskonale znać zarówno osoba kierująca danym manewrem i jej współpracownicy, jak i operator dźwigu (w przypadku korzystania z zamocowanego do dźwigu kosza), który z kolei odpowiadać będzie na wydane polecenia odpowiednimi sygnałami świetlnymi lub akustycznymi. Sprzęt musi być wyposażony w system zjazdu awaryjnego.

Jeżeli wykonanie operacji z zamocowanym do żurawia koszem jest niemożliwe, można użyć kosza podwieszanego o tych samych parametrach jedynie przy prędkości wiatru wynoszącej do 5 m/s. Należy wówczas przywiązać liny podtrzymujące i prowadzące do kilku punktów kosza, aby móc kontrolować jego ruch, a czas trwania tej operacji powinien być ograniczony do minimum.

3. Prace pionowe na zewnątrz

Prace pionowe to techniki pracy na wysokości z wykorzystaniem lin, mocowań i przyrządów umożliwiających wspinanie się po obiektach naturalnych, gruncie i budynkach, wraz ze wszystkimi załączonymi do nich akcesoriami mającymi na celu wykonanie konkretnych prac. Osoby wykonujące tego typu prace muszą być przeszkolone w technikach alpinistycznych i ratunkowych.

Przed przystąpieniem do wykonywania prac pionowych należy:

• zatrzymać turbinę wiatrową i rozłączyć komunikację ze zdalnym sterowaniem,
• zamieścić odpowiednie znaki ostrzegawcze i bezpieczeństwa,
• wejść do gondoli i wciągnąć niezbędne oprzyrządowanie, narzędzia, sprzęty oraz materiały eksploatacyjne i części zamienne,
• zablokować wirnik,
• zablokować wyłącznik główny w pozycji „wyłączony,
• zlokalizować punkty kotwiczenia w strefie pracy i zamocować liny.
  
  

Należy dopilnować, aby liny nie ocierały się o ostre krawędzie, a w miejscach narażenia należy zamieścić odpowiednie osłony lub podkładki.

Przed wyjściem z gondoli należy połączyć własną linę kotwiczącą z uprzednio założonym głównym punktem kotwiczącym. Połączyć się z linami za pomocą urządzeń samozaciskowych i przyrządu zjazdowego. Na jednej linie powinien znajdować się przyrząd zjazdowy, a na drugiej przyrząd samozaciskowy.

Należy upewnić się, że opuszczone liny dochodzą do ziemi, a następnie przywiązać się do systemu asekuracji i rozpocząć kontrolowane schodzenie po linach.

Każdy pracownik powinien dysponować jedną liną do schodzenia i drugą do asekuracji (rys.9). Liny te należy zamocować do różnych punktów kotwiczących.

Należy również przestrzegać zasady, aby dwóch pracowników nie pracowało równocześnie, wisząc na tej samej linie.

Wszystkie liny i stosowany sprzęt powinny być atestowane zgodne z obowiązującymi przepisami i posiadać stosowne certyfikaty.

Rys. 9: Opuszczanie się na linie podczas prac pionowych

Również opuszczanie ładunku powinno odbywać się za pomocą atestowanego systemu wyposażonego w przyrządy zaciskowe i niezależnego od systemu używanego przez pracownika. Systemy te powinny być sprawdzone na terenie budowy.

 4. Prace przy wciągniku gondoli

W przypadku prędkości wiatru zbliżonej do dopuszczalnej (zwykle 20 m/s), należy zawiesić ładunek o masie około 10 - 20 kg, aby zapobiec rozhuśtaniu wciągnika.

Przed wykonaniem manewrów za pomocą wciągnika należy wyznaczyć strefę zagrożenia w promieniu 20 m od punktu opuszczania wciągnika. Podczas podnoszenia lub opuszczania ładunku żaden pracownik nie może przebywać w tej strefie.

Pracownik obsługujący wciągnik powinien pracować w szelkach bezpieczeństwa, które przed otwarciem pokrywy włazu gondoli muszą zostać zakotwiczone do punktu o odpowiedniej wytrzymałości i stabilności, jak na przykład śruba oczkowa generatora.

Podczas wykonywania manewrów unoszenia lub opuszczania ładunku operator wciągnika powinien cały czas obsługując pulpit sterowniczy kontrolować prawidłowość układania się łańcucha w specjalnie do tego przeznaczonej skrzyni.

Nie wolno chwytać rękami łańcucha wciągnika, aby uniknąć zmiażdżenia palców.

Przed zdjęciem z wciągnika ładunku, który był nim wciągany do gondoli oraz przed wyciągnięciem go na zewnątrz w przypadku spuszczania ładunku na ziemię należy się upewnić, że u podstawy turbiny wiatrowej, gdzie może spaść dany ładunek, nie przebywa żadna osoba. Pokrywa włazu może być otwarta podczas tych operacji jedynie w taki sposób, aby materiał nie spadł na podstawę turbiny wiatrowej.