Stanowiska pracy
WARUNKI PRACY KONTROLERÓW RUCHU LOTNICZEGO

 

Stanowisko pracy kontrolera ruchu lotniczego (KRL)

 

Ze względu na duże obciążenia pracą grupa zawodowa kontrolerów ruchu lotniczego (KRL) jest dla badaczy (m.in. psychologów, fizjologów) jedną z „najciekawszych”. Tak duża ilość wymagań percepcyjnych związanych m.in. z przetwarzaniem danych, szybkością reakcji, presją czasu, odpornością na sytuacje stresowe i wielu innych skumulowana w środowisku jednej grupy zawodowej jest rzadko spotykana (Najmiec, 1999; Hwang i in., 2008).

 

Kontrolerzy ruchu lotniczego (KRL) są grupą zawodową współodpowiedzialną za bezpieczeństwo lotów w przestrzeni powietrznej i na lotniskach. Odpowiadają za zapewnienie bezpiecznych odległości między statkami powietrznymi, zarówno w powietrzu jak i na ziemi. Kontrolują ruch lotniczy zarówno na lotniskach podczas kołowania, startu czy lądowania, jak również w korytarzach lotniczych łączących lotniska w kraju i za granicą (Zużewicz, 2011). Ze wyglądu na zakres kontroli przestrzeni powietrznej wyróżniane są trzy rodzaje stanowisk:

•            kontrola lotniska – TWR (ang. Tower) (Rys. 1),

•            kontrola zbliżania – APP (ang. Approach Control) (Rys. 2) 

•            kontrola obszaru – ACC. (ang. Area Control Centre)

 

 

Rys. 1. Stanowisko pracy KRL – kontrola lotniska (publikacja za zgodą PAŻP)

 

 

 

Rys. 2. Stanowisko pracy KRL – kontrola obszaru (publikacja za zgodą PAŻP)

 

Każdy z kontrolerów ma przydzielony sektor, za który jest odpowiedzialny. Kontrola zbliżania i obszaru prowadzona jest dwutorowo – poprzez kontrolę radarową (obserwacja zobrazowania radarowego) i kontrolę proceduralną bazująca na meldunkach pozycyjnych pilotów i wytworzonym w wyobraźni dynamicznym obrazie przestrzennym sytuacji w powietrzu. Miejscem pracy kontrolerów zbliżania są pomieszczenia całkowicie lub częściowo zaciemnione. Nie mają oni kontaktu wzrokowego z samolotami (Zużewicz, 2011).

Kontroler zbliżania przekazuje kontrolerowi lotniska instrukcje dotyczące manewrów samolotu bezpośrednio po starcie tak, aby zapewnić bezpieczną poziomą i pionową odległość pomiędzy odlatującym statkiem powietrznym, a innymi statkami powietrznymi wykonującymi loty w jego przestrzeni odpowiedzialności, np. tymi, które wystartowały wcześniej, przelatują tranzytem albo podchodzą do lądowania, czy też oczekują w strefie oczekiwania (w holdingu) na zezwolenie na podejście do lądowania, gdy opóźnienia są niezbędne dla zachowania bezpieczeństwa.

 

Odpowiedzialność za życie innych osób to tylko jeden z wielu czynników obciążających w pracy KRL. Jednak właśnie ciężar odpowiedzialności za wykonywane zadania powoduje, że wszystkie pozostałe trudności mają większy wpływ na samopoczucie i zdrowie kontrolera niż osób pracujących na innych stanowiskach. W ocenie obciążenia pracą zawodową KRL powinno się uwzględniać czynniki związane bezpośrednio z systemem kontroli ruchu lotniczego, indywidualne oraz m.in. specyfikę tego zawodu, reakcje psychofizjologiczne kontrolera w toku pracy na stanowisku, następstwa naturalnego procesu starzenia się, skutki pracy zmianowej, czynniki socjologiczne, organizację pracy i umiejętność pracy w zespole oraz umiejętność indywidualnego radzenia sobie ze stresem towarzyszącym pracy. Czynniki wpływające na obciążenie pracą KRL związane ze środowiskiem pracy przedstawiono na Rys. 3

 

 

 

Rys. 3. Czynniki organizacyjne wpływające na obciążenie pracą kontrolera ruchu lotniczego (na podstawie: Zużewicz, 2011).

 

Bardzo ważne jest zapewnienie tym pracownikom odpowiednich warunków pracy, które nie tylko nie będą dodatkowo obciążać pracowników, ale też umożliwią im wykonywanie pracy z zadowoleniem i z większą niezawodnością.  Konstrukcja stanowiska pracy (ergonomiczne meble i ich odpowiednie ustawienie i doregulowanie do potrzeb konkretnego pracownika) powinna umożliwiać przyjęcie pracownikowi wygodnej, nieobciążającej pozycji ciała. Należy także zwrócić uwagę na ergonomię oprogramowania umożliwiającego łatwe odbieranie przesyłanych informacji co minimalizuje obciążenie psychiczne i narządu wzroku pracownika. Odpowiednia organizacja czasowo-przestrzenna umożliwi z kolei regenerację sił pracownika i zmniejszy jego obciążenie umysłowe.

 

LITERATURA

 

[1] Hwang, S. L.; Yau, Y. J.; Lin, Y. T.; Chen, J. H.; Huang, T. H.; Yenn, T. Z.; Hsu, C. C. (2008). Predicting work performance in nuclear power plants. Safety Science, 46, 1115-1124

[2] Najmiec A. (1999). Kontrola ruchu lotniczego – gra o bezpieczeństwo. Bezpieczeństwo Pracy, 3, 16-19.

[3] Zużewicz K., Najmiec A., Bugajska J., Konarska M. (2011). Obciążenie kontrolera ruchu lotniczego pracą umysłową. [w:] T. Juliszewski, H. Ogińska. M. Złowodzki (red.), "Obciążenie psychiczne pracą - nowe wyzwania ergonomii", Komitet Ergonomii PAN, Kraków 2011, 163-181.