Opisy zagrożeń zawodowych
NARAŻENIA NA PROMIENIOWANIE OPTYCZNE

 

 

 

 

W ramach realizacji zadania z zakresu służb państwowych programu wieloletniego pn. „Poprawa bezpieczeństwa i warunków pracy” (II etap) opracowano poradnik pt. „Sztuczne promieniowanie optyczne - zasady oceny ryzyka zawodowego”. Jest on przeznaczony dla pracodawców i służb bhp, lecz może także stanowić wsparcie merytoryczne dla organów nadzoru oraz osób wykonujących ocenę ryzyka zawodowego związanego ze sztucznym promieniowaniem optycznym.

 

Promieniowanie optyczne może powodować skutki szkodliwe dla zdrowia i dlatego konieczne jest identyfikacja jego źródeł na stanowiskach pracy oraz ocena ryzyka zawodowego związanego z poziomem ekspozycji na promieniowanie optyczne przez nie emitowane. Opracowany poradnik ma ułatwić identyfikację źródeł promieniowania optycznego mogących stanowić o zagrożeniu dla zdrowia oraz właściwe przeprowadzenie oceny ryzyka zawodowego i podjęcie odpowiednich działań ograniczających ryzyko oraz działań prewencyjnych opracowano niniejszy Poradnik. Treść poradnika uwzględnia wymagania transponowanej do prawa polskiego Dyrektywy 2006/25/WE w sprawie minimalnych wymagań w zakresie ochrony zdrowia i bezpieczeństwa dotyczących narażenia pracowników na ryzyko spowodowane czynnikami fizycznymi (sztucznym promieniowaniem optycznym). Wymagania tej dyrektywy odnoszą się zarówno do promieniowania optycznego nielaserowego jak i laserowego. W Polsce wymagania ww. dyrektywy są transponowane przez 8 rozporządzeń, których najważniejsze uregulowania zostały wyjaśnione w poradniku.

 

Celem poradnika jest przedstawienie informacji ułatwiających:

  • interpretację zapisów aktów prawnych wdrażających dyrektywę 2006/25/WE w Polsce,
  • identyfikację źródeł promieniowania optycznego mogących stanowić o zagrożeniu dla zdrowia,
  • wyznaczanie wartości maksymalnych dopuszczalnych ekspozycji (MDE),
  • wyznaczanie poziomu promieniowania i ekspozycji na promieniowanie optyczne,
  • właściwe przeprowadzenie oceny ryzyka zawodowego.

 

Poradnik składa się z 7 rozdziałów treści podstawowych opisujących ww. problematykę, wzbogaconych przykładami obliczeniowymi wyznaczania wielkości kątowej źródła, wyznaczania MDE i poziomu ekspozycji przy poszczególnych zagrożeniach oczu i skóry promieniowaniem optycznym. Dodatkowo zawiera 3 załączniki opracowane na podstawie przeprowadzonych pomiarów promieniowania optycznego pochodzącego od różnych promienników. W załącznikach przedstawiono dane o poszczególnych zagrożeniach dla zdrowia promieniowaniem optycznym przy 44 promiennikach elektrycznych, przykłady grup ryzyka ze względu na zagrożenie fotobiologiczne wyznaczone dla 57 typowych elektrycznych źródeł promieniowania optycznego, oraz  24 przykładowe stanowiska pracy z opisem zadań, wynikami pomiarów i oceny zagrożenia promieniowaniem optycznym wraz z zaleceniami odnośnie do działań ograniczających ryzyko.

W poszczególnych rozdziałach poradnika zostały omówione różne zagadnienia. Rozdziały mogą być czytane osobno i w dowolnej kolejności. Jeśli materiał w danym rozdziale wymaga korzystania z informacji zawartych w innym rozdziale, w tekście są zamieszczone odpowiednie powołania.

 

Ważne:

 

1)  Pracodawcy powinni zapoznać się z rozdziałem 2 dotyczącym źródeł promieniowania optycznego i rozdziałem 4 dotyczącym omówienia stanu prawnego w Polsce.

2)  Jeśli w danym przedsiębiorstwie występują tylko źródła nieistotne lub źródła, dla których nie ma potrzeby wyznaczania poziomu ekspozycji, wówczas zgodnie z rozporządzeniem MPiPS w sprawie bhp przy pracach związanych z ekspozycją na promieniowane optyczne, nie ma potrzeby podejmowania dalszych działań.

3)  Jeśli w danym przedsiębiorstwie występują inne źródła niż wymienione w pkt. 2), wówczas ocena ryzyka jest bardziej złożona, a pracodawca powinien zapoznać się pozostałymi rozdziałami poradnika.

 

Pełną wersję poradnika, wydaną w formie książki, można nabyć już od listopada 2013 r. w CIOP-PIB, natomiast wybrane zagadnienia z poszczególnych rozdziałów są dostępne w osobnych plikach PDF na stronie internetowej CIOP-PIB.

 

Spis treści poradnika:

 

1.  Wprowadzenie

2.  Źródła promieniowania optycznego

2.1.  Źródła nielaserowego promieniowania optycznego

2.2.  Źródła promieniowania laserowego

2.3.  Źródła nieistotne

3. Klasyfikacje bezpieczeństwa źródeł promieniowania optycznego

3.1. Klasyfikacja bezpieczeństwa laserów

3.2. Klasyfikacja bezpieczeństwa  lamp i systemów lampowych

3.3. Klasyfikacja bezpieczeństwa maszyn

4. Stan prawny

4.1.  Wprowadzenie

4.2. Rozporządzenie w sprawie bhp przy pracach związanych z ekspozycją na promieniowane optyczne

4.2.1. Wyznaczanie poziomu ekspozycji

4.2.1.1. Sposób ustalania poziomu ekspozycji

4.2.1.2. Powtarzanie wyznaczania poziomu ekspozycji

4.2.1.3. Kiedy nie ma potrzeby określania poziomu ekspozycji

4.2.2. Ocena ryzyka zawodowego

4.2.2.1. Określenie poziomu ekspozycji i wartości MDE

4.2.2.2. Grupy szczególnego ryzyka

4.2.2.3. Współwystępowanie w środowisku pracy promieniowania optycznego i fotouczulających substancji chemicznych

4.2.2.4. Skutki pośrednie mające wpływ na bezpieczeństwo pracowników

4.2.2.5. Klasa lasera lub podobna klasyfikacja źródeł promieniowania, mogących spowodować zagrożenia porównywalne z laserem klasy 3B i 4

4.2.3. Unikanie lub ograniczanie ryzyka zawodowego

4.2.3.1. Program działań organizacyjno -technicznych zapobiegających przekroczeniu wartości MDE

4.2.3.2. Oznakowanie miejsca pracy znakami bezpieczeństwa

4.2.3.3. Działania w przypadku przekroczeń MDE

4.2.4. Informowanie i szkolenie pracowników

4.2.5. Współpraca pracodawcy z lekarzem sprawującym profilaktyczną opiekę medyczną

4.2.5.1. Przekazywanie informacji lekarzowi

4.2.5.2. Reagowanie na informacje uzyskane od lekarza

4.3. Rozporządzenie w sprawie najwyższych dopuszczalnych stężeń i natężeń czynników szkodliwych dla zdrowia w środowisku pracy

4.4. Rozporządzenie w sprawie badań i pomiarów czynników szkodliwych dla zdrowia w środowisku pracy

4.5. Rozporządzenie w sprawie przeprowadzenia badań lekarskich pracowników, zakresu profilaktycznej opieki zdrowotnej nad pracownikami oraz orzeczeń lekarskich wydawanych do celów przewidzianych w Kodeksie pracy

4.6. Rozporządzenie w sprawie wykazu prac wzbronionym młodocianym

4.7. Rozporządzenie w sprawie wykazu prac szczególnie  uciążliwych lub szkodliwych dla zdrowia kobiet

4.8. Rozporządzenie w sprawie szkolenia w dziedzinie bezpieczeństwa i higieny pracy

5. Zarządzenie ryzykiem

5.1. Krok 1. Identyfikacja źródeł promieniowania i osób narażonych

5.2. krok 2. Szacowanie ryzyka i wyznaczanie jego dopuszczalności

5.3. Krok 3. Wybór działań ograniczających ryzyko

5.4. Krok 4. Podjęcie działań

5.5. Krok 5. Monitorowanie i dokonywanie przeglądów

6.  Wyznaczanie wartości MDE

6.1. Nielaserowe promieniowanie optyczne

6.1.1. Rodzaje rozpatrywanych zagrożeń dla zdrowia

6.1.2. Wyznaczanie kąta widzenia źródła promieniowania (α)

6.1.3. Wyznaczanie wartości maksymalnych dopuszczalnych ekspozycji (MDE)

6.1.3.1. Zagrożenie fotochemiczne oczu i skóry nadfioletem (aktyniczne)

6.1.3.2. Zagrożenie fotochemiczne oczu (soczewki) promieniowaniem UVA

6.1.3.3. Zagrożenie fotochemiczne siatkówki oka

6.1.3.4. Zagrożenie termiczne siatkówki oka

6.1.3.5. Zagrożenie termiczne rogówki i soczewki oka

6.1.3.6. Zagrożenie termiczne skóry

6.2. Promieniowanie laserowe

6.2.1. Wartości MDE oka i skóry przy ekspozycji na promieniowanie laserowe z zakresu 180 - 400 nm

6.2.2. Wartości MDE dla oka i skóry przy ekspozycji na promieniowanie laserowe z zakresu 400  - 1400 nm

6.2.3. Wartości MDE dla  oka i skóry przy ekspozycji na promieniowanie laserowe z zakresu 1400 nm  - 1 mm

6.2.4. Wyznaczanie wartości MDE a klasyfikacja laserów

7. Wyznaczanie poziomu ekspozycji

7.1. Kryteria oceny zagrożenia uwzględniane przy wyznaczaniu poziomów ekspozycji na promieniowanie optyczne

7.1.1. Nielaserowe promieniowanie optyczne

7.1.1.1. Nielaserowe promieniowanie nadfioletowe

7.1.1.2. Nielaserowe promieniowanie widzialne i podczerwone

7.1.1.3. Nielaserowe promieniowanie podczerwone

7.1.2. Promieniowanie laserowe

7.2. Wyznaczanie luminancji energetycznej na podstawie pomiaru natężenia napromienienia

7.3. Przeliczanie natężenia napromienienia przy różnych odległościach od źródła

 

ZAŁĄCZNIKI

 

1. Przykłady wyznaczonych grup ryzyka dla typowych elektrycznych źródeł promieniowania optycznego

2. Przykłady oceny zagrożenia promieniowaniem optycznym

2a. Przykłady oceny zagrożenia przy ekspozycji na wybrane elektryczne źródła promieniowania

2b. Przykłady oceny zagrożenia na wybranych stanowiskach pracy w przemyśle

3. Słowniczek