Słońce

 

Wprowadzenie

Promieniowanie słoneczne, a w szczególności promieniowanie nadfioletowe może być przyczyną bardzo poważnych zmian chorobowych skóry i oczu.

Skutek biologiczny promieniowania optycznego zależy przede wszystkim od rozkładu widmowego i ilości pochłoniętego promieniowania, czasu i częstotliwości ekspozycji oraz rodzaju eksponowanej tkanki. Ilość promieniowania pochłoniętego przez tkankę jest zależna od jej napromienienia i współczynnika odbicia.

Promieniowanie nadfioletowe może być przyczyną zarówno korzystnych jak i szkodliwych skutków dla organizmu człowieka.

Na promieniowanie słoneczne składa się promieniowanie podczerwone, intensywne promieniowanie widzialne oraz promieniowanie nadfioletowe. Najbardziej niebezpieczne dla naszego organizmu jest promieniowanie nadfioletowe. Można wyróżnić następujące zakresy nadfioletu:

  • UV-A (nadfiolet bliski) - 315 ÷ 400 nm
  • UV-B (nadfiolet średni) - 280 ÷ 315 nm
  • UV-C (nadfiolet daleki) - 100 ÷ 280 nm

 

Film edukacyjny "Słoneczne promieniowanie UV"


 

Niekorzystne skutki promieniowania słonecznego dla oczu

Intensywne promieniowanie słoneczne może być również szkodliwe dla naszych oczu. Szczególnie promieniowanie UV.

Promieniowanie o długości fali poniżej 290 nm jest silnie pochłaniane przez rogówkę i spojówkę oka. Absorpcja promieniowania z tego zakresu powoduje stany zapalne spojówki i rogówki, a w przypadku ekspozycji oka na promieniowanie laserowe może dodatkowo wystąpić uszkodzenie rogówki.

Stany zapalne spojówki i rogówki objawiają się zaczerwienieniem, swędzeniem i pieczeniem spojówek, wzmożonym łzawieniem, światłowstrętem, uczuciem obcego ciała w oku, spazmem powiek, upośledzeniem widzenia. Objawy zapalenia spojówek obserwuje się zwykle po czasie utajenia trwającym od 5 do 10 godzin w zależności od dawki promieniowania i długości fali. Objawy te znikają całkowicie po upływie od kilkunastu godzin do kilku dni.

Nadfiolet z zakresu powyżej 290 nm jest przepuszczany przez rogówkę i ciecz wodnistą oka, dociera do soczewki i jest przez nią pochłaniany.

Długotrwałe narażenie soczewki na intensywne promieniowanie nadfioletowe o długościach fali powyżej 290 nm może doprowadzić do jej trwałego zmętnienia, czyli zaćmy (tzw. zaćma fotochemiczna).

Do siatkówki oka dociera mniej niż 1% promieniowania nadfioletowego o długości fali powyżej 300 nm. Promieniowanie to może być przyczyną schorzeń lub uszkodzeń siatkówki o charakterze fotochemicznym.

Zagrożenie światłem niebieskim

Jeżeli promieniowanie słoneczne na poziomie gruntu jest szacowane na obecnie stosowane wartości graniczne, nawet w warunkach ekstremalnego oświetlenia (np. powierzchnie śniegu) nie jest oczekiwane ostre zagrożenie przez niebieską część widma promieniowania. Dlatego ta norma nie zawiera zalecanych wymagań w tym zakresie. Chociaż opinie są podzielone, ponieważ może występować długookresowe ryzyko. W celu prawidłowego opisania osłabiania światła niebieskiego przez filtry chroniące przed olśnieniem, załączono definicję współczynnika przepuszczania światła niebieskiego.     

Jakkolwiek, zaleca się zapisać, że bezpośrednie patrzenie na słońce jest niebezpieczne ze względu na wysoką zawartość światła niebieskiego w widmie słonecznym.                            

Ryzyko wywołane promieniowaniem podczerwonym

Jeżeli promieniowanie słoneczne na poziomie gruntu jest szacowane na obecnie stosowane wartości graniczne, nawet w warunkach ekstremalnego oświetlenia (np. powierzchnie śniegu) nie jest oczekiwane ostre zagrożenie przez podczerwoną część widma promieniowania. Opinie na temat tego zagrożenia są jednak podzielone, ponieważ może występować długookresowe ryzyko.

Niekorzystne skutki działania promieniowania słonecznego dla skóry

Najczęściej spotykanym objawem nadmiernej ekspozycji skóry na promieniowanie słoneczne jest rumień.

Z medycznego punktu widzenia rumień (erytema) jest objawem procesu zapalnego skóry. Pojawia się on zazwyczaj w miejscu napromienienia, po okresie utajenia trwającym do kilku godzin, zależnie od dawki i długości fali l.

Im bardziej intensywnie się opalamy tym proces ten szybciej się ujawnia.

Nadfiolet z zakresu UV-C wywołuje rumień o jasnym odcieniu, po okresie utajenia trwającym średnio 2-3 godziny. Rumień ten ustępuje stosunkowo szybko, a zwiększanie dawki promieniowania nie powoduje dużego wzrostu jego intensywności.

Promieniowanie z zakresu UV-B wytwarza rumień intensywniejszy i trwający dłużej, przy czym wzrost dawki promieniowania znacznie zwiększa jego intensywność.

Obecnie wiadomo, że zmiany skóry wywołane zbyt długim intensywnym i długotrwałym opalaniem się są nie tylko bolesne, ale mogą prowadzić w dłuższym okresie do powstania poważniejszych schorzeń, takich jak: rak skóry, infekcje wywołane przez gromadzenie się bakterii w pękających bąblach pooparzeniowych.

Wielokrotne narażenie skóry na promieniowanie nadfioletowe o dużym natężeniu (objawiające się bardzo ciemną, efektowną opalenizną) może także być przyczyną złuszczania się naskórka, powstania przebarwień na skórze  (pojawiają się piegi, znamiona, plamy) oraz powstawania zmian przednowotworowych i nowotworowych.

Dodatkowe czynniki zwiększające narażenie na promieniowanie słoneczne

Dlaczego nawet przebywając w cieniu można się opalić? Niestety nie jest łatwo uciec przed słońcem.  Promienie słoneczne ulegają odbiciu:

  • od śniegu i lodu - 85%,
  • od powierzchni wody - 20%,
  • od piasku, betonu, chmur kłębiastych - 15-20%,
  • od trawy - 10%.

Należy również pamiętać, że na każde 1000 metrów wzwyż zwiększa się o 15% natężenie promieniowania UV. Dlatego w górach otrzymujemy jeszcze wyższą dawkę promieniowania UVA i UVB niż przebywając nad morzem.  Dodatkowo zjawisko odbicia promieniowania słonecznego zwiększa rzeczywistą ekspozycję na promieniowanie UV.

Z przedstawionych powyżej powodów jeśli jeździmy na nartach, sankach czy spacerujemy po górach zawsze należy chronić oczy i skórę przed promieniowaniem słonecznym.  Tym bardziej gdy uprawiamy kajakarstwo, pływamy żaglówką lub jesteśmy miłośnikami wędkarstwa (nawet jeśli przebywamy w cieniu) bez dodatkowej ochrony w postaci okularów przeciwsłonecznych, odzieży lub „kremu do opalania” mamy szansę doznać poparzenia słonecznego oraz upośledzenia widzenia.

Ochrona oczu przed intensywnym promieniowaniem słonecznym

Okulary przeciwsłoneczne

Na rynku dostępnych jest wiele modeli okularów przeciwsłonecznych różniących się konstrukcją, materiałami z których są wykonane oraz parametrami ochronnymi. Kształt oraz wielkość opraw i filtrów zależą od mody. Dlatego większość osób kupując okulary przeciwsłoneczne zwraca uwagę przede wszystkim na ich wygląd. Celem niniejszego opracowania jest zwrócenie uwagi Państwa na pozostałe aspekty, związane z bezpieczeństwem oraz komfortem użytkowania tego typu okularów.

Budowa okularów

Okulary składają się z: oprawy, filtrów przeciwsłonecznych, zauszników oraz nanoska. Mogą one być również wyposażone w osłonki boczne. Poniżej omówiono wymagania stawiane oprawom oraz filtrom przeciwsłonecznym, określone w normach europejskich oraz praktyczne porady dotyczące doboru okularów przeciwsłonecznych do zastosowań zawodowych i pozazwodowych.

Oprawy okularów przeciwsłonecznych

Poniżej przedstawiono kilka porad dotyczących kształtu opraw - które warto wziąć po uwagę kupując okulary przeciwsłoneczne:

  • Dobierając oprawy należy zwrócić uwagę na następujące rzeczy:

-          Oprawa okularów nie powinna ograniczać pola widzenia

-          Oprawa powinna być wyposażona w nanosek

  • W przypadku stosowania okularów podczas kierowania pojazdami warto zwrócić uwagę na to, aby okulary były wyposażone w panoramiczne filtry zachodzące do tyłu (zabezpieczające oczy przed odbitym promieniowaniem padającym z boku) lub osłonki boczne (osłonki boczne muszą być wykonane z przezroczystego materiału, najlepiej tego samego co filtry).

Dodatkowo w przypadku konieczności ciągłego użytkowania okularów (np. okularów korekcyjnych) warto zwrócić uwagę na to, aby zauszniki okularów były wyposażone w tzw. fleksy (sprężynki ściągające zauszniki). Poprawiają one komfort noszenia okularów, zapobiegając ich zsuwaniu się podczas wykonywania gwałtownych ruchów.

Jeżeli wykorzystujemy okulary również do celów sportowych (np. jazda na rowerze, nartach) powinny być one wyposażone w zauszniki o odpowiedniej długości, zapewniające stabilne mocowanie okularów na głowie użytkownika.

Niektóre modele okularów wyposażone są w zauszniki o regulowanej długości oraz regulacji ustawienia oprawy względem twarzy użytkownika. Ze względów bezpieczeństwa do celów sportowych wskazane jest stosowanie okularów wyposażonych w filtry wykonane z tworzyw sztucznych. W przypadku uderzenia o wystającą przeszkodę (np. gałąź) lub uderzenie przez odpryski ciał stałych (np. kamienie, żwir wylatujące spod kół samochodów), filtry te zapewniają również skuteczną ochronę oczu przed tymi zagrożeniami.

Filtry przeciwsłoneczne

Filtry przeciwsłoneczne wykonywane są najczęściej z tworzyw sztucznych lub szkła mineralnego, barwionych w masie. Na rynku dostępne są również filtry z naniesionymi powłokami odbijającymi szkodliwe promieniowanie optyczne. Filtry przeciwsłoneczne mogą się różnić między sobą kształtem, współczynnikami przepuszczania światła oraz barwą.

Ponadto, ze względu na sposób działania filtry przeciwsłoneczne można podzielić na:

  • filtry o stałym współczynniku przepuszczania światła,
  • filtry fotochromowe  (filtry, które odwracalnie zmieniają swój współczynnik przepuszczania światła pod wpływem zmian natężenia promieniowania słonecznego padającego na filtr),
  • filtry gradalne (filtry, których współczynnik przepuszczania światła lub barwa zmieniają się w określony sposób na całej powierzchni (najczęściej w kierunku pionowym),
  • filtry polaryzacyjne (filtry których współczynnik przepuszczania światła zależy od polaryzacji promieniowania).  

Filtry o stałym współczynniku przepuszczania światła – i odpowiednio dobranej charakterystyce widmowej przepuszczania - stanowią skuteczną ochronę oczu w warunkach intensywnego promieniowania słonecznego. Na rynku dostępne są okulary wyposażone w filtry charakteryzujące się różnymi stopniami ochrony lub oznaczeniami kodowymi. Wykonane są one z tworzyw sztucznych barwionych w masie, takich jak: poliwęglan, octan celulozy lub szkła mineralnego. Filtry te dobiera się w zależności od jasności otoczenia i indywidualnej wrażliwości na olśnienie świetlne.

Filtry fotochromowe stosowane są najczęściej w przypadku, gdy istnieje konieczność ich ciągłego użytkowania w różnych warunkach oświetlenia (np. w okularach korekcyjnych). Filtry o odpowiednio dobranej charakterystyce przepuszczania mogą stanowić skuteczną ochronę oczu zarówno w warunkach intensywnego promieniowania słonecznego jak i niedostatecznego oświetlenia. Szkła fotochromowe zawierają zawiesinę kryształków halogenków srebra, w których pod wpływem naświetlania zachodzi odwracalna reakcja chemiczna.

AgX hg Ag0 + X
 

Gdzie X oznacza odpowiedni halogen (atom chloru, bromu lub jodu).

Po zaabsorbowaniu fotonu o energii hg związek rozpada się na cząstki halogenów  i metalicznego srebra. Ośrodek staje się absorpcyjny. Odbarwienie to można uzyskać naświetlając filtr promieniowaniem nadfioletowym lub widzialnym.

Parametry charakteryzujące ten proces to: czas reakcji i czas relaksacji. Warto wiedzieć, że zmiana współczynników przepuszczania tych filtrów nie jest natychmiastowa, lecz stanowi ona stałą w czasie funkcję zależną od materiału, temperatury,  natężenia światła padającego na filtr itd. Czas przejścia filtra od stanu jasnego do ciemnego może wynosić od kilku sekund nawet do 10 minut. Czas relaksacji (przejścia od stanu ciemnego do jasnego) dla większości dostępnych na rynku filtrów fotochromowych trwa od 10 do 15 minut.

Zmieniające swoją przepuszczalność i zabarwiające się na kolor szary, brązowy lub zielony - filtry fotochromowe wytwarzane są ze szkieł alkalicznych aluminiowo-borowo-krzemionkowych zawierających halogenki srebra w ilości kilku dziesiątych procenta i dziesięciokrotnie mniej jonów miedzi.

Filtry polaryzacyjne – stanowią odmianę filtrów o stałym współczynniku przepuszczania światła. Składają się one z polaryzatorów przepuszczających światło o określonej płaszczyźnie polaryzacji. Dzięki zastosowaniu polaryzatorów możliwe jest zmniejszanie intensywności światła odbitego od powierzchni np. wody, śniegu lub przedmiotów.

Okulary wyposażone w tego typu filtry są często stosowane m.in. przez wędkarzy, narciarzy, podczas wspinaczek wysokogórskich.

Obszar stosowania filtrów przeciwsłonecznych

Głównym zadaniem filtrów chroniących przed olśnieniem słonecznym jest ochrona oka przed zbyt silnym promieniowaniem słonecznym, zmniejszenie zmęczenia oka oraz poprawa odbioru bodźców wzrokowych. Filtry te powinny również zapewniać ochronę oczu w obszarze nadfioletu, a w pewnych przypadkach również w obszarze podczerwieni (podczerwone promieniowanie słoneczne nie stanowi dla oczu zagrożenia).

Okulary przeciwsłoneczne przeznaczone są głównie do stosowania w warunkach intensywnego promieniowania słonecznego. Jednak część okularów – również określanych jako przeciwsłoneczne – przeznaczona jest do stosowania o zmroku lub nocą.

Wyposażone są one najczęściej w filtry odcinające światło niebieskie (np. filtry typu BLUE-BLOCKER). Trzecią grupę stanowią okulary przeznaczone do stosowania  ciągłego (są to najczęściej okulary korekcyjne, wyposażone w filtry fotochromowe).

Zastosowanie w ciągu dnia

Filtry przeciwsłoneczne dobiera się w zależności od jasności otoczenia i indywidualnej wrażliwości na olśnienie, aby także przy długotrwałym ich używaniu możliwe było patrzenie bez zmęczenia. W przypadkach wątpliwych zaleca się poradzić fachowca w dziedzinie optyki oftalmicznej. Najbardziej uniwersalnym rozwiązaniem (stosowanym w Europie Środkowej) są filtry przeciwsłoneczne charakteryzujące się współczynnikami przepuszczania światła w zakresie od 43% do 18% (oznaczenie 5-2 lub 5-2,5 dla filtrów do zastosowań zawodowych, a kategoria 2 dla filtrów do zastosowań pozazawodowych – patrz tabele 1 i 2). Najczęściej wybierane przez użytkowników okulary wyposażone są w filtry charakteryzujące się współczynnikami przepuszczania światła  w zakresie od 8% do 18% (oznaczenie 5-3.1 lub kategoria 3). Filtry te stanowią skuteczną ochronę podczas intensywnego promieniowania słonecznego na otwartej przestrzeni. Jednak w przypadku zmian intensywności oświetlenia (np. podczas przechodzenia do miejsc zacienionych) mogą wywoływać uczucie dyskomfortu spowodowanego niedostatecznym oświetleniem. Zjawisko to ma szczególnie znaczenie podczas kierowania pojazdami.

Okulary wyposażone w filtry o współczynnikach przepuszczania mniejszych niż 8% nie są zalecane do powszechnego użytku. Są one przeznaczone do obserwacji nieba, podczas uprawiania sportów np.:

-          wspinaczki wyskogórskiej  (jeżeli występuje narażenie na dodatkowe olśnienie światłem odbitym od powierzchni śniegu), 

-          sportów wodnych takich jak: żeglarstwo lub wędkarstwo (jeżeli istnieje konieczność obserwacji powierzchni wody).

Okulary tego typu nie mogą być stosowane podczas kierowania pojazdami.

 

Zastosowanie o zmroku i nocą

Przy zmniejszonym oświetleniu filtry chroniące przed olśnieniem słonecznym przeznaczone do jaskrawego światła dziennego zmniejszają zdolność odbioru bodźców wzrokowych. Pogorszenie widzenia jest tym większe, im większa jest wartość współczynnika przepuszczania światła. Filtry chroniące przed olśnieniem słonecznym o współczynniku przepuszczania światła mniejszym niż 80 % nie są odpowiednie do używania o zmroku i w nocy – szczególnie podczas kierowania pojazdami.

Dodatkowo kupując okulary przeciwsłoneczne należy upewnić się, czy równolegle do absorpcji olśnienia z obszaru widzialnego zapewniona jest ochrona w obszarze nadfioletu, a w pewnych przypadkach także w obszarze podczerwieni. Oznaczenia oraz przykłady zastosowań filtrów przeciwsłonecznych podano w poniższych tabelach.

 

Na rynku dostępnych jest wiele modeli okularów o niskiej cenie. Kupując takie okulary powinniśmy jednak liczyć się z tym, że nie zapewnią one skutecznej ochrony przed promieniowaniem nadfioletowym.

Z tego względu kupując okulary należy upewnić się czy są oznaczone znakiem CE oraz numerem normy EN 1836 lub ewentualnie EN 172.

Podanie przez producenta okularów numeru wyżej wymienionych norm świadczy o tym, ze okulary zostały zbadane, spełniają wymagania tych norm i są bezpieczne.

 

Tabela Kategorie i opis filtrów do zastosowań pozazawodowych – według normy EN 1836

Kategoria filtru

Opis

 
 

0

Przezroczysty lub bardzo jasno zabarwiony

 

1

Jasno zabarwiony

 

2

Średnio zabarwiony

 

3

Ciemno zabarwiony

 

4

Bardzo ciemno zabarwiony – nie odpowiedni podczas kierowania pojazdami i do użytku na drogach

 

 

Tabela Oznaczenia i stosowanie filtrów do zastosowań zawodowych według normy EN 172

Oznaczenie

Zastosowanie

Oznaczenie słowne1)

5-1,1

6-1,1

To oznaczenie obowiązuje jedynie dla określonych filtrów przeciwsłonecznych w stanie jasnym filtrów gradalnych w zakresie wysokich współczynników przepuszczania światła

 

5-1,4

6-1,4

Filtr bardzo jasny

Bardzo jasny

5-1,7

6-1,7

Filtr jasny

Jasny

5-2

6-2

Ogólnie zalecane filtry w większości przypadków

Średni

5-2,5

6-2,5

Ogólnie stosowanie w Europie Środkowej

Ciemne

5-3,1

6-3,1

Do stosowania: w rejonach tropikalnych i subtropikalnych, do obserwowania nieba, w rejonach wysokogórskich, do obserwowania zaśnieżonych powierzchni, jaskrawych powierzchni wody, piaszczystych równin oraz w kamieniołomach wapnia i kredy. Nie zalecane podczas kierowania pojazdami

Bardzo ciemne

5-4,1

6-4,1

Do stosowania tylko w warunkach bardzo dużej intensywności, nieodpowiednie do kierowania pojazdami

Skrajnie ciemne

UWAGA 1: Filtry chroniące przed podczerwienią są numerowane od 6-1,2 do 6-4,1.

UWAGA 2: Zalecenia powyższe odnoszą się do ogólnych zastosowań w różnych szerokościach geograficznych.

Powyższe zalecenia mogą być zmodyfikowane dla osób cierpiących na fotofobię lub poddanych kuracji, zwiększającej wrażliwość oka na promieniowanie optyczne.

Rozpoznawanie barw świateł sygnalizacyjnych

Dostępne na rynku filtry przeciwsłoneczne oprócz współczynników przepuszczania różnią się między sobą barwą. Do najczęściej spotykanych należą filtry wykonane w  kolorach: szarym, brązowym, niebieskim, zielonym oraz żółtym. Najlepsze rozpoznawanie barw zapewniają okulary wyposażone w  szare filtry. Przepuszczają one równomierną ilość promieniowania widzialnego w całym zakresie (od 400 nm do 700 nm). Filtry w kolorze niebieskim charakteryzują się zwiększoną absorpcją promieniowania w zakresie od 400 nm do 500 nm (barwa żółta), a filtry w kolorze żółtym  mają zwiększoną absorpcję w zakresie od 600 nm do 700 nm (barwa niebieska). Zjawisko to powoduje zakłócenie rozpoznawania barw. Zdolność do rozpoznawania barw jest jednym z podstawowym parametrów zapewniających bezpieczeństwo użytkowników filtrów przeciwsłonecznych. Należy pamiętać, że zdolność ta jest również zależna od natężenia oświetlenia. Ze względu na to, że okulary przeciwsłoneczne są często noszone podczas kierowania pojazdami, filtry o stopniach ochrony 1,1 do 3,1, powinny oprócz wymagań związanych z ochroną przed intensywnym promieniowaniem słonecznym spełniać również wymagania dotyczące rozpoznawania barw świateł sygnalizacyjnych.

 

Czy rozróżniasz barwy? Sprawdź.

Poniżej zamieszczone rysunki przedstawiają liczby. Czy potrafisz je odczytać?

Wykonaj test w swoich okularach przeciwsłonecznych, a następnie powtórz to badanie bez okularów.  

 

Uwaga: Jeżeli odczytałeś wszystkie liczby w okularach oraz bez nich, dobrze rozróżniasz barwy, a stosowane przez Ciebie okulary nie mają istotnego wpływu na rozpoznawanie barw. Jeżeli masz kłopoty z odczytaniem liczb w okularach, raczej nie używaj ich podczas kierowania pojazdami. Jeżeli nie udało Ci się odczytać żadnej z liczb, masz problem z rozpoznawaniem barw – sugerujemy kontakt z lekarzem okulistą oraz zachowanie szczególnej ostrożności podczas prowadzenia pojazdów.

Informacje dla użytkownika i oznaczanie okularów przeciwsłonecznych

Okulary przeciwsłoneczne do zastosowań pozazawodowych

Producent lub dostawca okularów przeciwsłonecznych powinien dołączyć przynajmniej następujące informacje w języku narodowym kraju przeznaczenia, w formie znakowania, na oprawie okularów przeciwsłonecznych, dołączonej etykiety na opakowaniu lub ich innych kombinacji:

a) identyfikacja producenta lub dostawcy;
b) numer kategorii filtru, (patrz tabela 2);
c) numer normy EN 1836:1999.
d) w przypadku filtrów kategorii 4 i filtrów nie spełniających wymagań dotyczących rozpoznawania barw świateł sygnalizacyjnych następujące ostrzeżenie: „Nie odpowiednie podczas kierowania pojazdami i do użytku na drogach” lub w formie symbolu (patrz rysunek).

 

Rysunek  Symbol „nieodpowiednie podczas kierowania pojazdami i do użytku na drogach”

W przypadku producenta filtrów wymagane jest zamieszczenie pisemnie następujących informacji:

a) nazwa i adres producenta lub dostawcy;

b) typ filtru, np.

-          fotochromowy,

-          polaryzacyjny,

-          gradientowy.

c) instrukcja użytkowania i czyszczenia;

d) wyjaśnienie symboli znakowania;

e) klasa optyczna

f) wartość nominalna współczynnika przepuszczania światła.

Do nieoprawionych lub wymiennych soczewek powinny być na prośbą klienta dostarczane następujące informacje:

a) nazwa i adres producenta lub dostawcy;

b) kategoria filtru (patrz tabela)

c) numer i rok tej normy;

d) instrukcja przechowywania, użytkowania i czyszczenia;

e) zalecenia dotyczące rutynowej obróbki (jeśli stosuje się i jest konieczne);

f) klasa optyczna;

g) w przypadku filtru kategorii 4 i filtrów nie spełniających wymagań rozpoznawania barw ostrzeżenie: „Nieodpowiednie podczas kierowania pojazdami i do użytku na drogach” lub odpowiedni symbol (patrz rysunek).

Zapobieganie oparzeniom skóry

Skuteczną ochronę przed skutkami promieniowania słonecznego stanowi nasze ubranie. Wszelkiego rodzaju koszulki bawełniane czy z tworzyw sztucznych, swetry spodnie itp. są w większości wypadków skuteczną barierą dla promieni słonecznych. Im bardziej ścisły splot tkaniny typ ochrona skuteczniejsza.

Ponieważ trudno w upał wysiedzieć w ubraniu najczęściej dla ochrony przed niekorzystnym działaniem promieni słonecznych korzystamy z różnego rodzaju emulsji do opalania zawierających filtry UV.

Kupując krem lub emulsje z filtrem UV należy zwrócić uwagę na wskaźnik ochrony.

Jednostką, która określa efekty działania promieniowania UVB na skórę jest MED - minimalna dawka rumieniowa (Minimal Erythema Dosis).  Jednostka ta oznacza minimalną dawkę promieniowania UVB, która jest potrzebna do wywołania reakcji zapalnej, objawiającej się zaczerwieniem skóry. 

Najczęściej stosowanym oznaczeniem na opakowaniach kremów z filtrami jest wskaźnik (Factor) SPF.  Wskaźnik ten -  Sun Protection Factor - określa skuteczność ochrony, jaką zapewnia dany krem ochronny. Faktor SPF określa stosunek czasu, po którym pojawi się rumień na skórze chronionej kremem z filtrem do czasu powstania efektu rumienia na skórze w ogóle nie chronionej. Innymi słowy liczba SPF mówi nam jak długo możemy przebywać na słońcu po nałożeniu takiego preparatu, aby nie narazić się na poparzenie słoneczne.

Należy jednak wiedzieć, że wskaźnik ten oznacza tylko ochronę przed zakresem promieniowania UVB. Dlatego kupując krem powinniśmy również zwrócić uwagę na podaną przez producenta kremu skuteczność ochrony przed UVA.

Niestety to właśnie promienie UVA (mimo iż nie powodują tak bolesnych oparzeń) są główną przyczyną fotostarzenia się skóry oraz zmian nowotworowych.

Wartość faktora SPF z jednej strony może być odczytana jako wskazówka co do długości czasu, jaką możemy przebywać na słońcu bez groźby poparzenia skóry, nie oznacza ona jednak że zapewniliśmy sobie pełne bezpieczeństwo.

Przyjmuje się, iż zazwyczaj średnio po 15 minutach przebywania na pełnym słońcu skóra rasy białej zaczyna się czerwienić. Piętnaście minut to zwykle czas potrzebny do wniknięcia w skórę minimalnej dawki rumieniowej - MED wywołującej zaczerwienie skóry.

W tabeli podano przybliżone czasy bezpiecznego przebywania na słońcu, w zależności od zastosowanego kremu z odpowiednim wskaźnikiem SPF.

Faktor

Czas po którym pojawi się rumień na skórze [minuty]

Ilość blokowanego promieniowania UVB [%]

Bez kremu

15

0

2

30

do 30

4

60

50

10

150

85

15

225

95

Powyższe wyliczenia stanowią pewne uśrednienie. Rzeczywista wrażliwość różnych osób na promieniowanie słoneczne może być mniejsza lub większa.

Ponadto wartości te będą prawdziwe jeśli nałożymy na skórę odpowiednio dużą ilość kremu. Dla średniej wielkości osoby dorosłej ilość ta powinna wynosić około 30 ml, dla dziecka odpowiednio mniej, w zależności od powierzchni skóry.

Ponieważ trudno odmierzać na plaży dokładnie 30 ml preparatu, mniej więcej powinniśmy zużyć średniej wielkości butelkę emulsji ochronnej (ok. 200 ml) smarując najwyżej 6 razy całe ciało.

Uwagi:

1. Na rynku dostępne są również kremy i emulsje o wyższych wskaźnikach ochrony – odpowiednio 30 i 60. Blokują one około 98% promieniowania UVB.

Ponieważ jednak szczególnie podczas uprawiania sportów wodnych nałożona warstwa emulsji nie jest trwała to rzeczywista skuteczność tych kremów jest niższa od wynikająca z wyliczeń.

2. Żaden „krem do opalania” nawet o najwyższym wskaźniku ochrony  nie stanowi w pełni skutecznego zabezpieczenia przed promieniami UV. Dlatego nawet jeśli posmarujemy się „najbardziej skutecznym” blokerem mamy szansę się opalić.

3. Kupując krem do opalania należy zawsze zwracać uwagę na to czy chroni on również przed promieniowaniem UVA.

4. Chociaż kremy z filtrami stanowią skuteczną ochronę przed promieniowaniem słonecznym, nie oznacza to, że można bezkarnie i bez żadnych ograniczeń przebywać na słońcu. Z tego względu najlepszą metodą korzystania z uroków słońca jest umiar połączony z zastosowaniem odpowiedniej ochrony w postaci obficie nałożonego kremu.

 
 
Zobacz także
 
Dokumentacja powypadkowa ON-LINE
interaktywna aplikacja umożliwiająca sporządzenie i wydrukowanie ON-LINE dokumentów powypadkowych