Sygnalizacja ostrzegawcza w pojazdach uprzywilejowanych

 

Wprowadzenie


Pojazdy uprzywilejowane stanowią stosunkowo niewielką, ale bardzo ważną grupę użytkowników dróg ponieważ od ich szybkiego i sprawnego przemieszczania się często zależy ludzkie życie. Pojazd uprzywilejowany zgodnie z postanowieniami kodeksu drogowego musi być wyposażony m.in. w sygnalizację akustyczną, której celem jest informowanie innych użytkowników ruchu drogowego o jego obecności. Ze względu na hałas komunikacyjny stanowiący nieodłączny element ruchu ulicznego, prawidłowy odbiór sygnału ostrzegawczego przez uczestników ruchu drogowego może być zapewniony jedynie poprzez odpowiednio wysoki poziom ciśnienia akustycznego tego sygnału. Niestety dźwięk sygnalizatora ostrzegawczego we wnętrzu pojazdu uprzywilejowanego postrzegany jest nie jako sygnał użyteczny lecz bardzo uciążliwy, a nawet szkodliwy hałas. Jego poziom we wnętrzu pojazdu osiągać może znaczne wartości, przekraczające niekiedy 90dB, co negatywnie wpływa na warunki pracy kierowcy. Długotrwała ekspozycja na hałas o tak wysokim poziomie może w konsekwencji prowadzić do uszkodzenia słuchu. W najnowszych opracowaniach i przepisach dotyczących hałasu zwraca się również uwagę, że obok ryzyka jakie niesie on dla słuchu może być również czynnikiem stresogennym, rozpraszającym, a w określonych sytuacjach przez zakłócenie percepcji i zrozumiałości mowy i odbioru ważnych sygnałów ostrzegawczych może być pośrednią lub nawet bezpośrednią przyczyną wypadków przy pracy.
W warunkach akcji ratowniczej kierowca pojazdu uprzywilejowanego powinien mieć stały kontakt z pozostałą załogą pojazdu oraz z centrum powiadamiania ratunkowego lub koordynującym działania ratownicze i na bieżąco reagować na wydawane mu polecenia oraz rozwój wypadków. W wyniku oddziaływania hałasu pochodzącego od sygnalizatora zarówno jakość komunikacji bezpośredniej jak i prowadzonej drogą radiową ulega znacznemu pogorszeniu. Taka sytuacja wymusza wielokrotne powtarzanie poleceń angażując uwagę kierowcy przez co pogorszeniu ulega bezpieczeństwo prowadzenia pojazdu. Poprawa warunków pracy poprzez ograniczenie hałasu pochodzącego od sygnalizatora ostrzegawczego oddziałującego w sposób bezpośredni lub pośredni na kierowców pojazdów uprzywilejowanych w znaczący sposób zmniejszy ryzyko utraty zdrowia lub ryzyko powstania wypadku.
Ograniczenie wpływu hałasu sygnalizatora ostrzegawczego na kierowcę przy jednoczesnym zapewnieniu dostatecznej zrozumiałości mowy w komunikacji słownej możliwe jest poprzez zastosowanie metod aktywnych redukcji hałasu
Pierwsze prace z tego zakresu prowadzone w CIOP-PIB
[7, 8, 9, 15] doprowadziły do opracowania lekkich słuchawek aktywnych, które umożliwiają zredukowanie określonego typu sygnału ostrzegawczego. W ramach tych prac zwrócono uwagę na fakt, że przebieg i parametry sygnałów ostrzegawczych w pojazdach uprzywilejowanych nie są ściśle zdefiniowane w przepisach prawa krajowego a zatem możliwe jest podjęcie prac nad sygnałem ostrzegawczym, który ze względu na swoje właściwości byłby łatwiejszy do zredukowania za pomocą metod aktywnych, przy jednoczesnym zachowaniu jego właściwości ostrzegawczych. Ważne z punktu ograniczania ryzyka powstawania wypadków jest również podjęcie prac nad eliminacją zakłócającego sygnału ostrzegawczego z toru komunikacji radiowej.
Generowanie sygnału ostrzegawczego, sterowanie układem słuchawek aktywnych oraz aktywna redukcja sygnału sygnalizatora akustycznego w torze komunikacji radiowej możliwa jest na drodze obróbki i filtracji cyfrowej sygnałów akustycznych. Z praktycznego punktu widzenia korzystne jest zatem zintegrowanie wszystkich tych elementów w jednym urządzeniu będącym sygnalizatorem z możliwością aktywnej redukcji hałasu docierającego do uszu kierowcy oraz w torze komunikacji radiowej.
Realizacja tak postawionego celu pracy wymaga szerokiego zakresu prac badawczych (teoretycznych jak i praktycznych) dotyczących głownie cyfrowej obróbki i filtracji sygnałów akustycznych pod kątem realizacji poszczególnych bloków opracowywanego urządzenia. Najistotniejsze przy tym jest opracowanie i realizacja odpowiednich adaptacyjnych filtrów pozwalających na skuteczną eliminację sygnału sygnalizatora z toru komunikacji radiowej.