Rękawice ochronne

Wymagania dla rękawic ochronnych przeznaczonych do stosowania na gorących stanowiskach pracy zawarte są w normie PN-EN 407:2005(U) [9]. Wcześniejszą wersją tej normy jest PN-EN 407:1997 [10]. Użytkownik może zatem znaleźć na rynku zarówno wyroby spełniające wymagania wcześniejszej wersji wspomnianej normy, jak również wyroby, które spełniają wymagania normy znowelizowanej.
Oddzielną grupę rękawic chroniących przed czynnikami gorącymi stanowią rękawice ochronne dla spawaczy, dla których wymagania określa norma PN-EN 12477:2005 [11] i zmiana do tej normy: PN-EN 12477:2005/A1:2006 [12].
Norma PN-EN 407:2005(U) ma zastosowanie do rękawic, które chronią ręce przed gorącem i/lub ogniem występującymi w jednej lub w kilku postaciach: płomienia, ciepła kontaktowego, ciepła konwekcyjnego, ciepła promieniowania, drobnych rozprysków i dużych ilości stopionego metalu.
Zgodnie z normą PN-EN 407:2005(U) rękawice chroniące przed czynnikami gorącymi powinny spełniać wymagania:
· ogólne dotyczące wszystkich typów rękawic, zawarte w normie PN-EN 420:2005 [13],
· wymagania dotyczące odporności mechanicznej (odporność na ścieranie i wytrzymałość na rozdzieranie) zgodnie z normą PN-EN 388:2006 [14],
· wymagania dotyczące skuteczności termicznej - stosownie do przewidywanego zakresu stosowania rękawic.
Do parametrów określających skuteczność termiczną rękawic ochronnych należą: zachowanie się podczas palenia, odporność na ciepło kontaktowe, ciepło konwekcyjne, ciepło promieniowania, odporność na drobne rozpryski i duże ilości stopionego metalu. Dla każdego z sześciu wymienionych parametrów w normie PN-EN 407:2005(U) (PN-EN 407:1997) określono cztery poziomy skuteczności, im wyższy poziom, tym lepsze właściwości ochronne rękawic. Norma PN-EN 407:2005(U) wprowadza ostrzejsze wymagania w stosunku do wcześniejszej wersji normy. Wykazanie odporności rękawic w zakresie poszczególnych parametrów skuteczności termicznej jest możliwe, jeśli wynik badania zachowania się rękawicy podczas palenia osiągnął wartość odpowiadającą 3 lub 4 poziomowi skuteczności. W przypadku odporności na ciepło kontaktowe, jeśli rękawica nie spełnia podanego wyżej wymagania w zakresie zachowania się podczas palenia, maksymalny poziom skuteczności, który można wykazać dla rękawicy wynosi 2. W znowelizowanej wersji normy zmieniono wymagane wartości niektórych parametrów pozwalające na zaklasyfikowanie do jednego z czterech poziomów skuteczności. Dotyczy to odporności na ciepło promieniowania i odporności na drobne rozpryski stopionego metalu.
Zgodnie z wymaganiami PN-EN 407:2005 (U) rękawice ochronne, które spełniają wymaganie odpowiadające 1 lub 2 poziomowi skuteczności w zakresie zachowania się podczas palenia, nie powinny być stosowane w kontakcie z otwartym płomieniem.
Rękawice spawalnicze są przeznaczone do ochrony rąk i nadgarstków przed drobnymi rozpryskami stopionego metalu, krótkotrwałym działaniem płomienia, ciepłem konwekcyjnym i kontaktowym oraz promieniowaniem UV pochodzącym od łuku. Rękawice te chronią również przed czynnikami mechanicznymi [11]. W niektórych przypadkach materiał rękawicy zapewnia minimalną rezystancję elektryczną do 100 V - dotyczy to rękawic przeznaczonych do spawania łukowego.
Pod względem skuteczności rękawice ochronne dla spawaczy są zaliczane do dwóch typów:
- typ A - rękawice zapewniające mniejszą zręczność, charakteryzujące się spełnieniem wymagań w zakresie parametrów ochronnych na wyższym poziomie;
- typ B - rękawice zapewniające większą zręczność, charakteryzujące się spełnieniem wymagań w zakresie parametrów ochronnych na niższym poziomie.
Norma PN-EN 12477:2005 określa minimalne wymagania w zakresie poszczególnych czynników termicznych i mechanicznych. Ponadto, rękawice przeznaczone do spawania łukowego muszą spełniać również wymaganie dotyczące rezystancji elektrycznej skrośnej, zawarte w PN-EN 12477:2005/A1:2006 [12]. W przypadku rękawic spawalniczych konieczne jest spełnienie następujących wymagań:
· ogólnych według PN-EN 420:2005 [13] oraz wymagania dotyczącego wymiarów według PN-EN 12477:2005;
· wymagania dotyczące odporności mechanicznej: odporność na ścieranie, odporność na przecięcie, wytrzymałość na rozdzieranie, odporność na przekłucie - zgodnie z normą PN-EN 388:2006 [14],
· wymagania dotyczące skuteczności termicznej - zachowanie się podczas palenia, odporność na ciepło kontaktowe, odporność na ciepło konwekcyjne, odporność na drobne rozpryski stopionego metalu - według PN-EN 407:1997.
W przypadku rękawic spawalniczych typ B nie jest konieczne wykazanie odporności rękawic na ciepło konwekcyjne.
Należy podkreślić, że rękawice przeznaczone do spawania łukowego nie zapewniają ochrony przed porażeniem elektrycznym wywołanych przez wadliwy sprzęt spawalniczy lub pracę pod napięciem, a rezystancja elektryczna jest zmniejszona jeśli rękawice są mokre, brudne lub nasiąknięte potem, co może wpływać na zwiększenie zagrożenia [12].
W przypadku rękawic spawalniczych nie ocenia się odporności materiału rękawic na przenikanie promieniowania UV, ale przyjęto założenie, że stosowane obecnie metody konstrukcji rękawic ochronnych nie pozwalają na przenikanie tego promieniowania.
W zależności od przewidywanego zastosowania, rękawice przeznaczone do ochrony przed czynnikami gorącymi mogą być wykonane z różnych materiałów lub układów materiałów. Rękawice chroniące przed więcej niż jednym rodzajem czynników gorących są zwykle wykonywane z układu różnych materiałów takich jak: tkaniny, włókniny lub dzianiny z włókien Kevlar®, Nomex®, Twaron®, Preox®, PBI, PBI/Kevlar®, Basofil®, z przędzy bawełnianej, wełnianej impregnowanej niepalnie, skóry o wyprawie termoodpornej, tkaniny z przędzy z włókien szklanych lub aramidowych aluminizowane.
Rękawice dla spawaczy są w większości wykonane ze skór bydlęcych dwoinowych i licowych, rzadziej ze skór świńskich licowych lub skór kozich.
Rękawice przeznaczone do ochrony przed oparzeniem podczas krótkotrwałego kontaktu z płomieniem lub kontaktu z gorącym przedmiotem o temperaturze do 250°C to najczęściej rękawice dzianinowe wykonane z przędz: bawełnianej impregnowanej niepalnie, przędz aramidowych, przędz mieszanych: poliestrowej, poliestrowo-wiskozowej, bawełnianej, jak również z tkaniny z przędzy bawełnianej w wersji pętelkowej typu frotte.
Rękawice zaprojektowane do ochrony rąk pracowników branży metalurgicznej, głównie dla hutników, wykonane są najczęściej po stronie grzbietowej, łącznie z mankietem, z tkanin z przędzy z włókien szklanych lub aramidowych aluminizowanych, najczęściej z podszewką z tkanin bawełnianych impregnowanych niepalnie. Strona dłoniowa rękawic jest wykonana zwykle ze skór termoodpornych lub tkanin z przędzy z włókien niepalnych. Pomiędzy podszewką a tkaniną zewnętrzną stosowane są wkłady termoizolacyjne w postaci różnego rodzaju włóknin, tkaniny wełnianej impregnowanej niepalnie itp. Tego typu rękawice mają długi mankiet ochraniający część przedramienia, całe przedramię lub ramię.
W przypadku rękawic ochronnych, zwłaszcza rękawic chroniących przed czynnikami gorącymi, trudne jest osiągnięcie kompromisu pomiędzy zapewnieniem odpowiednich właściwości ochronnych i użytkowych. Rękawice, które charakteryzują się wyższym poziomem ochrony w zakresie odporności termicznej są najczęściej wykonane z kilku warstw różnych materiałów, co z kolei powoduje znaczne ograniczenie zręczności i zdolności manipulowania palcami rąk. Związana jest z tym konstrukcja rękawic, m.in. liczba palców rękawicy. Jeśli wymagany jest wysoki stopień ochrony, a jednocześnie nie ma dużych wymagań, co do wygody użytkowania rękawic, zręczności i precyzji przy wykonywaniu prac, można stosować rękawice jedno- lub trzypalcowe. Przy konieczności posługiwania się wszystkimi palcami rąk niezbędne jest stosowanie rękawic pięciopalcowych.
Przy doborze rękawic ochronnych należy pamiętać o tym, że powinny być one dopasowane do wielkości ręki użytkownika. Stosowanie zarówno zbyt dużych rękawic, jak i zbyt dopasowanych do ręki może powodować nie tylko dyskomfort i utrudniać wykonywanie czynności zawodowych, ale może również wpływać na obniżenie zapewnianych cech ochronnych.
Rękawice spełniające wymagania normy PN-EN 407:2005(U) są oznakowane podanym niżej znakiem graficznym (rysunek 1). Obok znaku, zgodnie z wymaganiami aktualnej wersji normy, powinien być podany numer normy tj. EN 407 (lub PN-EN 407) wraz z sześcioma cyframi kodu odnoszącymi się do parametrów ochronnych. Cyfry kodu są zawsze podawane w tej samej kolejności i określają one poziomy skuteczności odpowiednio w zakresie: zachowania się podczas palenia; odporności na ciepło kontaktowe;
odporności na ciepło konwekcyjne; odporności na ciepło promieniowania; odporności na drobne rozpryski stopionego metalu; odporności na duże ilości stopionego metalu.

Rysunek 1 Znak graficzny dla rękawic chroniących przed czynnikami termicznymi wraz z przykładem kodu cyfrowego [9,10]

X w kodzie cyfrowym oznacza, że rękawica nie jest przeznaczona do ochrony przed zagrożeniem, którego dotyczy odpowiednie badanie, w tym wypadku nie zapewnia ochrony przed dużymi ilościami stopionego metalu.
Rękawice ochronne dla spawaczy są również oznakowane znakiem graficznym pokazanym na rysunku 1. Obok znaku graficznego powinien znajdować się numer normy PN-EN 12477:2005 oraz wskazanie typu rękawic (A, B lub A i B). Rękawice dla spawaczy mogą być również oznakowane znakiem graficznym oznaczającym ochronę przed czynnikami mechanicznymi wg PN-EN 388:2006.

Z uwagi na fakt, że na stanowiskach gorących mogą występować zagrożenia zarówno związane z występowaniem czynników gorących, jak również i innych, dokonując doboru rękawic ochronnych należy wybierać te wzory, które zostały ocenione i spełniły wymagania w żądanym zakresie. Na rynku są dostępne wzory rękawic zapewniające jednoczesną ochronę przed czynnikami termicznymi, mechanicznymi, niekiedy i chemicznymi.