Ocena obciążenia cieplnego człowieka w środowisku gorącym poprzez wskaźnik WBGTeff wg zapisów normy PN-EN ISO 7243:2018-01 / Assessment of heat stress in a hot environment using the WBGTeff index in accordance with Standard No. PN-EN ISO 7243:2018-01
MAGDALENA MŁYNARCZYK, MARIA KONARSKA
Ocena najwyższego dopuszczalnego obciążenia cieplnego organizmu w środowisku gorącym wyznaczana jest za pomocą wskaźnika WBGT. Nazwa wskaźnika WBGT pochodzi od nazw czujników wykorzystywanych do pomiarów przesiewowych parametrów środowiska: do pomiaru temperatury w stanie wilgotnym (temperatura wilgotnego termometru – Wet Bulb) oraz pomiaru temperatury poczernionej kuli (Globe Temperature). WBGT jako wskaźnik używany do oceny obciążenia cieplnego organizmu do 2017 r. był powiązany z wydatkiem energetycznym i przedstawiony w postaci tabel w polskim wydaniu normy PN-EN 27243:2005 (oraz PN-EN 27243:2005P). W 2017 r. normę zastąpiono dokumentem EN ISO 7243:2017, a w styczniu 2018 r. zostało zatwierdzone polskie tłumaczenie normy PN-EN ISO 7243:2018-01. W artykule zamieszczono opis metodyki prowadzenia badań wskaźnika WBGT zgodnie z zapisami PN-EN ISO 7243:2018-01. Zakres tematyczny artykułu obejmuje zagadnienia zdrowia oraz bezpieczeństwa środowiska pracy będące przedmiotem badań z zakresu nauk o zdrowiu oraz inżynierii środowiska.
N-Metyloformamid. Dokumentacja proponowanych dopuszczalnych wielkości narażenia zawodowego
ELŻBIETA BRUCHAJZER, JADWIGA SZYMAŃSKA, BARBARA FRYDRYCH
N-Metyloformamid to bezbarwna ciecz o amoniakalnym zapachu stosowana jako rozpuszczalnik i półprodukt do reakcji chemicznych. Nie ma danych o narażeniu ludzi w warunkach zawodowych w Polsce. N-Metyloformamid bardzo dobrze wchłania się do organizmu człowieka. Wartości LD50 dla N-metyloformamidu podanego zwierzętom różnymi drogami są zbliżone (2 600 ÷ 4 000 mg/kg mc.). Po jednorazowym lub krótkoterminowym podawaniu związku w dawkach 100 ÷ 1 200 mg/kg mc. obserwowano nasilające się objawy uszkodzenia wątroby. Największe stężenie nie powodujące skutków szkodliwych (NOAEC) wynosiło 120 mg/m3 (dwutygodniowe inhalacyjne narażenie szczurów). Przy stężeniach 320 mg/m3 oraz 980 mg/m3 obserwowano nasilające się skutki działania hepatotoksycznego N-metyloformamidu. Działanie toksyczne na wątrobę przyjęto za skutek krytyczny. Brakuje danych o działaniu podprzewlekłym, przewlekłym oraz rakotwórczym związku na zwierzęta laboratoryjne. N-Metyloformamid nie działał mutagennie i genotoksycznie, ale powodował skutki embriotoksyczne i teratogenne. Za podstawę do wyznaczenia wartości NDS dla N-metyloformamidu przyjęto wartość NOAEC (120 mg/m3), a wartość NDS N-metyloformamidu wyliczono na poziomie 3,3 mg/m3. Nie ma podstaw do wyznaczenia wartości najwyższego dopuszczalnego stężenia chwilowego (NDSCh) oraz dopuszczalnego stężenia w materiale biologicznym (DSB). Zaproponowano oznakowanie związku jako „Ft” (substancja o działaniu szkodliwym na rozrodczość) oraz „skóra” (wchłanianie substancji przez skórę może być tak samo istotne, jak przy narażeniu drogą oddechową). Zakres tematyczny artykułu obejmuje zagadnienia zdrowia oraz bezpieczeństwa i higieny środowiska pracy będące przedmiotem badań z zakresu nauk o zdrowiu oraz inżynierii środowiska.
Benzydyna. Metoda oznaczania w powietrzu na stanowiskach pracy / Benzidine. Determination in workplace air
ANNA JEŻEWSKA, AGNIESZKA WOŹNICA
Benzydyna to białe krystaliczne ciało stałe stosowane dawniej do produkcji barwników, a obecnie w analizie chemicznej. Benzydyna może powodować nowotwory pęcherza moczowego u ludzi. Celem prac badawczych było opracowanie metody oznaczania benzydyny w powietrzu na stanowiskach pracy, która umożliwi oznaczanie jej stężeń na jak najniższym poziomie. Metoda polega na: chemisorpcji benzydyny na filtrze z włókna szklanego z naniesionym kwasem siarkowym(VI), ekstrakcji disiarczanu benzydyny wodą i roztworem wodorotlenku sodu, a po ekstrakcji do fazy stałej (SPE) eluowaniu benzydyny z kolumienki do SPE przy użyciu 1 ml metanolu. Otrzymany roztwór jest analizowany chromatograficznie. Badania wykonano z zastosowaniem chromatografu cieczowego (HPLC) serii 1200 firmy Agilent Technologies z detektorem fluorescencyjnym (FLD). Oznaczenia prowadzono z zastosowaniem kolumny Ultra C18 (250 × 4,6 mm, o uziarnieniu 5 μm). Walidację metody przeprowadzono zgodnie z wymaganiami zawartymi w normie europejskiej PN-EN 482. Metoda umożliwia oznaczanie benzydyny w powietrzu środowiska pracy w zakresie stężeń 0,1 ÷ 2 μg/m3. Granica oznaczalności LOQ wynosi 0,25 ng/m3. Całkowita precyzja badania wyniosła 5,36%, a niepewność rozszerzona metody 23%. Opisywana metoda umożliwia selektywne oznaczanie benzydyny w powietrzu na stanowiskach pracy, w obecności większości substancji, które nie wykazują zjawiska fluorescencji, a także w obecności: bifenylo-4-aminy, 1-naftyloaminy i 2-naftyloaminy. Metoda oznaczania benzydyny została przedstawiona w postaci procedury analitycznej, którą zamieszczono w załączniku. Zakres tematyczny artykułu obejmuje zagadnienia zdrowia oraz bezpieczeństwa i higieny środowiska pracy będące przedmiotem badań z zakresu nauk o zdrowiu oraz inżynierii środowiska.
Dinitrotoluen. Metoda oznaczania w powietrzu na stanowiskach pracy
ANNA JEŻEWSKA, DOROTA KONDEJ
Dinitrotoluen (DNT) to żółte, krystaliczne ciało stałe o charakterystycznym zapachu. Może składać się z sześciu izomerów, ale tylko dwa (2,4-DNT i 2,6-DNT) mają znaczenie przemysłowe. Dinitrotoluen może powodować nowotwory. Celem prac badawczych było opracowanie metody oznaczania mieszaniny izomerów dinitrotoluenu w powietrzu na stanowiskach pracy, która umożliwi oznaczanie jego stężeń na poziomie 0,033 mg/m3. Opracowana metoda polega na: zatrzymaniu zawartej w powietrzu mieszaniny izomerów dinitrotoluenu na włóknie szklanym i żelu krzemionkowym, ekstrakcji metanolem i analizie chromatograficznej otrzymanego roztworu. Badania wykonano z zastosowaniem chromatografu cieczowego (HPLC) serii 1200 firmy Agilent Technologies z detektorem diodowym (DAD). Walidację metody przeprowadzono zgodnie z wymaganiami zawartymi w normie europejskiej PN-EN 482. Metoda umożliwia oznaczanie mieszaniny izomerów dinitrotoluenu w powietrzu środowiska pracy w zakresie stężeń 0,033 ÷ 0,66 mg/m3. Opisywana metoda analityczna umożliwia oznaczanie mieszaniny izomerów dinitrotoluenu w powietrzu na stanowiskach pracy, w obecności: tolueno-2,4-diaminy, tolueno-2,6-diaminy, diizocyjanianu tolueno-2,4-diylu, diizocyjanianu tolueno-2,6-diylu i toluenu. Opracowana metoda oznaczania mieszaniny izomerów dinitrotoluenu w powietrzu na stanowiskach pracy została zapisana w postaci procedury analitycznej, którą zamieszczono w załączniku. Zakres tematyczny artykułu obejmuje zagadnienia zdrowia oraz bezpieczeństwa i higieny środowiska pracy będące przedmiotem badań z zakresu nauk o zdrowiu oraz inżynierii środowiska.
Ocena wpływu nanocząstek na aktywność membran biomimetycznych
DOROTA KONDEJ
W artykule przedstawiono podstawowe informacje dotyczące budowy i funkcji błon biologicznych. Omówiono rodzaje membran biomimetycznych modelujących właściwości błon biologicznych. Opisano metodę badania właściwości powierzchniowych monowarstwy lipidowej stanowiącej podstawowy rodzaj membran biomimetycznych. Przedstawiono metodę umożliwiającą przeprowadzenie oceny wpływu nanocząstek na aktywność powierzchniową membran biomimetycznych opartą na wyznaczaniu wskaźnika powierzchni MA. Zakres tematyczny artykułu obejmuje zagadnienia zdrowia oraz bezpieczeństwa środowiska pracy będące przedmiotem badań z zakresu nauk o zdrowiu oraz inżynierii środowiska.
Żelazowanad. Metoda oznaczania w powietrzu na stanowiskach pracy
JOLANTA SURGIEWICZ
Żelazowanad należy do grupy żelazostopów stosowanych do produkcji stali węglowej, stali stopowej o wysokiej wytrzymałości, odpornej na temperaturę i skręcanie. Żelazowanad w postaci pyłu jest łagodnym środkiem drażniącym dla skóry i dróg oddechowych człowieka. Jednak wśród pracowników narażonych na żelazowanad stwierdzono zmiany patologiczne w układzie oddechowym. Wartość najwyższego dopuszczalnego stężenia (NDS) na stanowiskach pracy dla frakcji wdychalnej żelazowanadu wynosi 1 mg/m3, wartość najwyższego dopuszczalnego stężenia chwilowego (NDSCh) wynosi 3 mg/m3. Przedstawiono metodę oznaczania żelazowanadu do oceny narażenia zawodowego na tę substancję w zakresie 1/10 ÷ 2 wartości NDS. Metoda polega na: pobraniu żelazowanadu zawartego w powietrzu na filtr, mineralizacji filtra w stężonym kwasie azotowym i chlorowodorowym oraz oznaczaniu żelaza i wanadu metodą płomieniową absorpcyjnej spektrometrii atomowej (AAS). Metoda umożliwia oznaczenie żelazowanadu zawartego w powietrzu na stanowiskach pracy we frakcji wdychalnej w zakresie stężeń 0,073 ÷ 2,06 mg/m3 (dla próbki powietrza o objętości 720 l). Uzyskana względna niepewność rozszerzona pomiaru żelazowanadu spełnia wymagania zawarte w normie europejskiej PN-EN 482 dla procedur stosowanych do oznaczania czynników chemicznych. Opracowana metoda umożliwia wykonywanie pomiarów zgodnie z zasadami dozymetrii indywidualnej. Zakres tematyczny artykułu obejmuje zagadnienia zdrowia oraz bezpieczeństwa i higieny środowiska pracy będące przedmiotem badań z zakresu nauk o zdrowiu oraz inżynierii środowiska.
Działalność Międzyresortowej Komisji ds. Najwyższych Dopuszczalnych Stężeń i Natężeń Czynników Szkodliwych dla Zdrowia w Środowisku Pracy w 2020 r. oraz plan pracy w 2021
DANUTA KORADECKA, JOLANTA SKOWROŃ, LIDIA ZAPÓR, KATARZYNA MIRANOWICZ-DZIERŻAWSKA
Międzyresortowa Komisja ds. Najwyższych Dopuszczalnych Stężeń i Natężeń Czynników Szkodliwych dla Zdrowia w Środowisku Pracy w 2020 r. spotykała się trzy razy. Na posiedzeniach rozpatrywano: 9 dokumentacji proponowanych wartości dopuszczalnych poziomów narażenia zawodowego przygotowanych przez Zespół Ekspertów ds. Czynników Chemicznych, stanowisko Międzyresortowej Komisji ds. NDS i NDN w sprawie częstotliwości wykonywania badań i pomiarów w odniesieniu do prac, w których powstaje frakcja respirabilna krzemionki krystalicznej, wprowadzenie zmiany w załączniku nr 2 do rozporządzenia w sprawie NDS i NDN pkt. C.1: „Mikroklimat gorący” na podstawie normy PN-EN ISO 7243:2018-01. Międzyresortowa Komisja przyjęła i przedłożyła ministrowi właściwemu ds. pracy trzy wnioski w sprawie zmiany wykazu najwyższych dopuszczalnych stężeń i natężeń czynników szkodliwych dla zdrowia w środowisku pracy (DzU 2018, poz. 1286, zm. DzU 2020, poz. 61) w następującym zakresie: wprowadzenia zmian w wykazie wartości najwyższych dopuszczalnych stężeń chemicznych czynników szkodliwych dla zdrowia dla 5 nowych substancji chemicznych, tj.: 4-chloro-2-toliloaminy i jej chlorowodoru, czerwieni zasadowej 9, furanu, kwasu nitrylotrioctowego i jego soli, N-metyloformamidu oraz zmiany obowiązujących wartości dla 3 substancji chemicznych, dostosowując polski wykaz wartości NDS do dyrektywy 2017/2398/UE – pyły drewna oraz związki chromu(VI) i 4. projektu dyrektywy zmieniającej dyrektywę 2004/37/WE (akrylonitryl). Wnioskowano także zmiany w załączniku nr 2 do rozporządzenia w zakresie mikroklimatu gorącego. Międzyresortowa Komisja ds. NDS i NDN poparła ponadto wniosek Zespołu Ekspertów ds. Czynników Biologicznych o umieszczenie koronawirusa SARS-CoV-2 w wykazie stanowiącym załącznik nr 1 do rozporządzenia Ministra Zdrowia w sprawie szkodliwych czynników biologicznych dla zdrowia w środowisku pracy oraz ochrony zdrowia pracowników zawodowo narażonych na te czynniki, co wdraża do prawa polskiego dyrektywę Komisji (UE) 2020/739 z dnia 3 czerwca 2020 r. W 2020 r. wydano XXXVI rocznik kwartalnika Podstawy i Metody Oceny Środowiska Pracy, w którym opublikowano: artykuł problemowy dotyczący koronawirusów, 10 monograficznych dokumentacji na temat szkodliwego oddziaływania określonych czynników chemicznych na organizm człowieka w środowisku pracy wraz z uzasadnieniem zaproponowanych wartości najwyższych dopuszczalnych stężeń (NDS) i najwyższych dopuszczalnych natężeń (NDN) tych czynników, 9 metod oznaczania stężeń substancji chemicznych w powietrzu środowiska pracy, w tym metodę oznaczania węgla elementarnego w spalinach emitowanych z silników Diesla, a także sprawozdanie z działalności Międzyresortowej Komisji ds. NDS i NDN w latach 2017-2019. W 2021 r. planowane są trzy posiedzenia Międzyresortowej Komisji ds. NDS i NDN, na których będą dyskutowane i ustalane wartości NDS/NDSCh dla około 10 substancji chemicznych. W Komisji oraz zespołach Komisji będą kontynuowane prace nad dostosowaniem krajowych przepisów do propozycji wartości wiążących dla substancji chemicznych o działaniu: rakotwórczym, mutagennym lub działających szkodliwie na rozrodczość, opracowanych przez Komitet ds. Oceny Ryzyka (RAC). Zadania te wpisują się także w kierunki działania Europejskiej Agencji Bezpieczeństwa i Zdrowia w Pracy.