PRZYKŁAD DOBREJ PRAKTYKI

Temat

Podniesienie świadomości i skuteczności działań ratowniczych oraz bezpieczeństwa ratowników poprzez doskonalenie procesu kształcenia.

Tytuł przykładu

Zapoznanie strażaków Zakładowej Straży Pożarnej i ratowników chemicznych z niebezpiecznymi własnościami substancji poprzez praktyczną prezentację reakcji fizykochemicznych, które mogą wystąpić podczas działań ratowniczych.

Nazwa przedsiębiorstwa

Grupa Azoty Zakłady Azotowe „Puławy” S.A.

INFORMACJE OGÓLNE

Grupa Azoty Zakłady Azotowe „PUŁAWY” S.A. są czołową firmą przemysłu chemicznego w Polsce, największym producentem jednoskładnikowych nawozów azotowych oraz znaczącym wytwórcą chemikaliów. Zakłady są jedynym producentem melaminy i nadtlenku wodoru w Polsce oraz jednym z dwóch producentów kaprolaktamu. Działalność Zakładów obejmuje również produkcję mediów energetycznych, gazów technicznych, opakowań, oczyszczanie ścieków oraz inne rodzaje działalności niezbędne do funkcjonowania Zakładów. Specyfika produkcji Grupy Azoty Zakładów Azotowych „PUŁAWY” S.A. wymusiła następujący system pracy: jednozmianowy, zmianowy oraz system równoważnego czasu pracy.

ZIDENTYFIKOWANY PROBLEM / KWESTIE DO ROZWIĄZANIA

Grupa Azoty PUŁAWY według obowiązujących przepisów została zakwalifikowana jako zakład, o dużym ryzyku wystąpienia poważnej awarii przemysłowej. Produkcja, przetwarzanie, transport lub magazynowanie niebezpiecznych (łatwopalnych, wybuchowych, toksycznych, niebezpiecznych dla środowiska) substancji chemicznych w dużych ilościach stwarza potencjalne zagrożenie związane z ich uwolnieniem do otoczenia. Zdarzenia takie można przewidzieć teoretycznie, oszacować prawdopodobieństwo ich zajścia, ale nie można ściśle określić miejsca i czasu ich wystąpienia, jak również dokładnie oznaczyć zasięgu oddziaływania i skali ryzyka dla ludzi i środowiska.

W związku z powyższym specyfika pracy w Grupie Azoty PUŁAWY powoduje, że wymagane są najwyższe kwalifikacje zawodowe. Wiąże się to z koniecznością ciągłego doskonalenia swoich umiejętności. Nauka jest kluczowym elementem naszej pracy. Ze względu na charakter pracy grupą pracowników, która szczególnie narażona jest na kontakt z substancjami niebezpiecznymi są strażacy Zakładowej Straży Pożarnej oraz pracownicy zakładu pełniący funkcję ratowników chemicznych najczęściej zatrudnieni na stanowiskach aparatowych i sterowniczych procesów chemicznych. Od stopnia ich wiedzy, wyszkolenia oraz umiejętności praktycznych uzależnione jest bezpieczeństwo ich samych oraz w znacznym stopniu pozostałych pracowników naszego zakładu.

Wysoki poziom bezpieczeństwa instalacji technologicznych ogranicza znacząco ryzyko awarii. Służby ratownicze rzadko mają możliwość bezpośredniego kontaktu z substancją niebezpieczną co utrudnia zdobycie wiedzy i doświadczenia podczas działań ratowniczych. Konieczne jest wdrożenie systemu szkolenia zapewniającego stałe uzupełnienie umiejętności postępowania z substancjami niebezpiecznymi w różnych warunkach.

ROZWIĄZANIE / INTERWENCJA / PODJĘTE ŚRODKI / CO I JAK ZROBIONO

W opinii pedagogów i pracowników zajmujących się dydaktyką wynika, że jedną z najlepszych form przyswajania wiedzy są pokazy i doświadczenia. W Grupie Azoty PUŁAWY został opracowany program doskonalenia form szkolenia dla strażaków i ratowników chemicznych.

W tym celu wybudowano laboratorium dydaktyczne wyposażone w dygestorium, odczynniki chemiczne oraz sprzęt laboratoryjny pozwalający na prezentację przebiegu wybranych reakcji chemicznych oraz zapoznania słuchaczy z właściwościami fizykochemicznymi substancji niebezpiecznych. Pokazy oraz omówienie w sposób prosty i zrozumiały dla każdego słuchacza zachodzących zjawisk fizycznych i chemicznych prezentują pracownicy posiadający wykształcenie wyższe chemiczne jednocześnie pełniący funkcje ratownika chemicznego.

Celem nauczania przy zachowaniu najwyższych standardów bezpieczeństwa jest pokazanie przebiegu reakcji kwasów, zasad, ługów, oceny wysokości temperatury zapłonu substancji łatwopalnych. Wykorzystując elektroniczne przyrządy pomiarowe słuchacz odczytując wynik pomiaru może samodzielnie ocenić stężenie oraz koncentrację par i gazów w badanej przestrzeni, a tym samym podnieść świadomość zagrożeń narażenia na działanie substancji niebezpiecznych w miejscu pracy.

Wyposażenie laboratorium dydaktycznego umożliwia również prezentację zachowania się sprzętu ochrony indywidualnej w kontakcie z substancją niebezpieczną, np. rękawic, ubrań gazoszczelnych, butów itp. Słuchacz ma możliwość samodzielnie ocenić jakość ochron indywidualnych i tym samym znacznie podnieść poczucie bezpieczeństwa na swoim stanowisku pracy.

Działalność laboratoryjno – doświadczalna angażuje słuchacza w proces dydaktyczny. Mobilizuje do zadawania pytań i wyciągania wniosków z obserwacji zachodzących procesów chemicznych.

Dodatkową formą szkolenia zwiększającą poziom świadomości ryzyka wynikającego z narażenia na substancje niebezpieczne są krótkie filmy wideo nagrane podczas prezentacji doświadczenia. Filmy ułatwiają prowadzącemu zajęcia stosowanie różnych zabiegów dydaktycznych, takich jak:

a)      zastosowanie zwolnionego tempa odtwarzania filmu w celu umożliwienia obserwowania zjawisk zachodzących w sposób naturalny zbyt szybko;

b)      zastosowanie przyspieszonego tempa odtwarzania filmu dla umożliwienia obserwacji zjawisk, które w sposób naturalny zachodzą zbyt wolno.

OSIĄGNIĘTE WYNIKI / SKUTECZNOŚĆ ŚRODKÓW

Szkolenia z wykorzystaniem substancji chemicznych pozwalają słuchaczowi na łatwiejsze zrozumienie i zapamiętanie kluczowych informacji na  ich temat. Dzięki temu pracownik w sposób świadomy i z poczuciem bezpieczeństwa może utrzymywać substancje niebezpieczne w miejscu pracy pod kontrolą.

Zdobyta wiedza wykorzystywana może być nie tylko podczas działań ratowniczych, ale również w czasie normalnej pracy. Możliwość przeprowadzenia praktycznych zajęć z zapewniającymi bezpieczeństwo urządzeniami takimi jak eksplozymetry, mierniki stężeń, zmniejsza prawdopodobieństwo popełnienia błędu podczas wykonywania analiz w trakcie pracy. Znajomość niebezpiecznych właściwości substancji chemicznych pozwala właściwie organizować pracę i odpowiednio dobrać zabezpieczenia. Wpływa to na podniesienie świadomości i budowanie kultury bezpieczeństwa pracy.

Od momentu uruchomienia szkoleń połączonych z pokazem chemicznym nie odnotowano z pośród uczestników takich zajęć żadnego wypadku spowodowanego substancją niebezpieczną występującą na stanowisku pracy.

Wdrożenie zajęć z substancjami niebezpiecznymi zostało pozytywnie ocenione przez uczestników szkoleń, co zostało potwierdzone w ankietach.

Ten sposób prezentowania wiedzy o substancjach niebezpiecznych może być wykorzystany w innych miejscach pracy (w innych państwach członkowskich, sektorach gospodarki i przedsiębiorstwach różnej wielkości).

CZYNNIKI POWODZENIA

Zapewnienie odpowiedniego wyposażenia technicznego umożliwiającego bezpieczne prezentowania właściwości substancji niebezpiecznych.

Opracowanie programu zajęć uwzględniającego zagrożenia występujące na stanowisku pracy. Wdrożenie systemu szkolenia. Zaangażowanie wykładowców, osób posiadających odpowiednią wiedzę i doświadczenie.

KOSZTY/KORZYŚCI
(w tym ludzkie, społeczne i ekonomiczne)

Koszty wyposażenia technicznego.

Podniesienie poziomu umiejętności praktycznych, świadomości i kultury bezpieczeństwa pracy.

Podniesienie skuteczności i poziomu bezpieczeństwa działań ratowniczych.

Zmniejszenie ryzyka wypadków przy pracy spowodowanych substancją niebezpieczną ma bezpośrednie przełożenie na obniżenie kosztów działalności zakładu.