Urządzenia i instalacje elektroenergetyczne


Dla zapewnienia bezpieczeństwa i właściwego działania zgodnego z przeznaczeniem, należy zapewnić następujące wymagania podstawowe:

  • ochronę przed niebezpieczeństwem porażenia prądem elektrycznym,
  • ochronę przed nadmiernym wzrostem temperatury mogącej spowodować powstanie pożaru lub innej szkody.


Ochrona przed porażeniem  prądem elektrycznym to ochrona przed dotykiem bezpośrednim i pośrednim. Ochrona przed nadmiernym wzrostem temperatury to:

  • ochrona przed skutkami termicznymi ( wykonanie instalacji tak, aby nie istniało ryzyko zapalenia materiałów palnych spowodowanych nadmierną temperaturą lub łukiem elektrycznym),
  • ochrona przed prądami termicznymi (zabezpieczenie przed wystąpieniem nadmiernych temperatur lub oddziaływań elektromechanicznych wywołanych prądami przetężeniowymi poprzez samoczynne odłączenie zasilania w przypadku powstania przetężenia bądź ograniczenie wartości przetężenia w określonym czasie do wartości bezpiecznej).

 

Ponadto urządzenia i instalacje należy zabezpieczyć przed prądami zakłóceniowymi , przepięciami oraz obniżeniem wartości napięcia zasilania lub jego zaniku.
Instalowanie urządzeń odłączających powinno zapewnić odłączenie instalacji, obwodów lub poszczególnych urządzeń jeżeli wymagane jest to ze względu na prace konserwacyjne, naprawcze, remontowe lub sprawdzanie.

W przypadku źródeł oświetlenia stanowiskowego należy stosować ochronne obniżenie napięcia roboczego do 24 V (dla prądu przemiennego) - uzyskuje się to dzięki użyciu transformatorów bezpieczeństwa instalowanych na stałe lub jako przenośne.

Wszystkie urządzenia technologiczne powinny być wyposażone w wyraźnie oznaczony wyłącznik awaryjny, łatwo dostępny dla operatora oraz osób będących w pobliżu. Wszystkie metalowe urządzenia, instalacje i wyposażenie wykonane z elementów przewodzących powinny być połączone ze sobą przewodami wyrównawczymi.
Rozdzielnice i tablice rozdzielcze powinny być zabezpieczone przed dostępem osób nieupoważnionych, posiadać schematy oraz opisane poszczególne obwody zasilające odbiorniki.

Prawidłowa organizacja eksploatacji urządzeń elektroenergetycznych wiąże się z koniecznością dokonywania okresowych oględzin, przeglądów, a w tym również wykonania niezbędnych badań i pomiarów. Zakresy i terminy wykonywania pomiarów powinny wynikać z instrukcji eksploatacji urządzeń, np. dla urządzeń elektroenergetycznych wykonuje się pomiary napięć i obciążeń, skuteczności ochrony przeciwporażeniowej, rezystancji izolacji i uziemień oraz sprawdza się ciągłość przewodów ochrony przeciwporażeniowej. Montaż, eksploatację  dokonują osoby posiadające świadectwa kwalifikacyjne "E" - eksploatacja z podaniem wysokości napięcia, natomiast dla wykonywania pomiarów wymagany jest wpis upoważniający do tych czynności w świadectwie kwalifikacyjnym.

Najostrzejsze wymagania dotyczą instalacji elektroenergetycznej oraz urządzeń elektrycznych zainstalowanych w pomieszczeniach zagrożonych pożarem i wybuchem .  Instalacje i urządzenia powinny być w wykonaniu przeciwwybuchowym ( ograniczenie instalowania urządzeń elektrycznych poza obrębem zagrożenia takich jak: łączniki, puszki, zabezpieczenia, mierniki ). Stan tych instalacji i urządzeń elektrycznych powinien być oceniany nie rzadziej niż raz na rok, oględziny nie rzadziej niż raz w miesiącu, przeglądy nie rzadziej niż raz w roku w zakresie: skuteczności ochron przeciwporażeniowych, rezystancji (oporności) izolacji przewodów roboczych instalacji elektroenergetycznych.

W budynkach nowych, przebudowywanych, remontowanych, obiektach eksploatacje urządzeń i instalacji można rozpocząć gdy zostały spełnione:

  • wymagania ochrony przeciwpożarowej zaprojektowane i zrealizowane,
  • wymagania dotyczące sprzętu , urządzeń pożarowych i ratunkowych oraz środki gaśnicze zapewniające skuteczna ochronę przeciwpożarową,
  • dokonano kwalifikacji budynku, jego części  lub pomieszczeń do zagrożenia pożarowego lub wybuchowego

zgodnie z rozporządzeniem Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracju z dnia 07.06.2010 r. w sprawie ochrony przeciwpożarowej budynków, innych obiektów budowlanych i terenów Dz.U. 2010 nr 109 poz. 710 ze zm. (dla zagrożenia pożarowego kwalifikacja zagrożenia pożarowego ludzi oznaczana  od ZL I do ZL V, dla zagrożenia wybuchowego strefa oznaczana jest Z0, Z1, Z2, Z20, Z21, Z22 ).  

Urządzenia, które podlegają dozorowi technicznemu, tzw. poddozorowe (np. dźwignice, jak WBT-ki, MPR-y), powinny mieć dokumenty uprawniające do ich eksploatacji. Z wyjątkiem wciągarek i żurawików okiennych (udźwig 150 kg) urządzenia takie mogą być eksploatowane na placu budowy tylko po uzyskaniu decyzji zezwalającej na ich eksploatację. Decyzja ta jest wydawana przez inspektora właściwego Inspektoratu Dozoru Technicznego po wykonaniu badania odbiorczego [Ustawa z dnia 21 grudnia 2000 r. o dozorze technicznym (t.j. Dz.U. 2021 poz. 272), Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 7 grudnia 2012 r. w sprawie rodzajów urządzeń technicznych podlegających dozorowi technicznemu. (Dz. U. 2012 poz. 1468).

Odbiór urządzenia na placu budowy jest przeprowadzany przez inspektora po zgłoszeniu do odbioru i przedłożeniu dokumentacji odbiorczej. Montaż urządzeń poddozorowych mogą wykonywać pracownicy przeszkoleni w tym zakresie. Osoby obsługujące lub konserwujące urządzenia powinny posiadać zaświadczenia uprawniające do wykonywania tych czynności.
Na stanowiskach pracy przy sprzęcie zmechanizowanym powinny być wywieszone instrukcje bezpiecznej obsługi.
Stałe stanowiska pracy przy obsłudze sprzętu zmechanizowanego powinny być obudowane ze wszystkich stron. Nad czasowymi stanowiskami należy umieścić daszki ochronne.

Przed rozpoczęciem pracy sprzęt zmechanizowany i pomocniczy powinien być sprawdzony pod względem sprawności technicznej i bezpiecznego użytkowania [Rozporządzenie Ministra Infrastruktury z dnia 6 lutego 2003 r. w sprawie bezpieczeństwa i higieny pracy podczas wykonywania robót budowlanych (Dz. U. 2003, Nr 47, poz. 401)].